Wat als we minder energie mogen gebruiken? Wat is minimaal nodig om te leven, te eten? Die vragen brengen me terug naar mijn kookboekenverzameling uit de Tweede Wereldoorlog, een periode van schaarste aan voedsel en energie.

In 1947 lanceerde George Marshall, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, een plan voor de economische wederopbouw van de door oorlog getroffen landen in Europa. Het idee was om alle landen te voorzien van geld en goederen.

Historicus Jan Zwemer schreef een ode aan uitvinder Piet Oosterling die zijn stempel heeft gedrukt op de mechanisatie in de Nederlandse landbouw.

„Concentratie van bedrijven is kenmerkend geworden voor de voedselketen”, stelt Jennifer Clapp, hoogleraar Mondiale Voedselzekerheid en Duurzaamheid aan de Universiteit van Waterloo in Canada. „Met hun dominante positie hebben ze onevenredig veel invloed”

Ongeveer de helft van de wereldbevolking heeft te kampen met een tekort aan mineralen, spoorelementen of vitamines, ofwel micronutriënten. Niet alleen in lage inkomenslanden, maar ook in onze contreien.

Het beeld is grimmig. Miljoenen mensen displaced en in armoede gedreven door klimaatverandering, COVID-19 en internationale conflicten. Een escalerende voedselcrisis die voortvloeit uit mislukte oogsten en stijgende kosten van levensonderhoud.

Ongeveer de helft van de wereldbevolking, zo’n vier miljard mensen, is ondervoed of heeft te kampen met overgewicht en obesitas. Bijna een kwart daarvan, iets minder dan een miljard mensen, lijdt daadwerkelijk honger en dat aantal stijgt weer.

Het Europese beleid is erop gericht om invasieve exoten te vuur en te zwaard te bestrijden. Of dat lukt is een tweede. Los daarvan vragen onderzoekers zich af of het beeld niet al te negatief is. Kunnen invasieve exoten niet ook een verrijking vormen?

Ongeveer tegelijk met het verschijnen van de notitie ‘Water en bodem sturend’ van minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat, werd er in mijn elektronische postbus aandacht gevraagd voor een boek van Annie Proulx over vennen, veen en moerassen.

De stallen sluiten en voedsel maken met microben kan dierenleed voorkomen en ruimte maken voor natuur en biodiversiteit. Deze ultieme vorm van land sparing vraagt wel om een fundamentele verandering van de relatie tussen boer en bord.

De productiviteitsgroei in de landbouw stagneert sinds 2011 en zelfs zoveel dat die de verwachte bevolkingsgroei tot 2050 niet kan bijbenen. Krijgen Thomas Malthus en zijn epigonen dan toch gelijk met hun visioenen van miljoenen hongerdoden?

In juni volgend jaar organiseert de Afrikaanse Unie een topbijeenkomst over (kunst)mest en bodemgezondheid. Henk Breman was uitgenodigd voor een brainstormsessie in Nairobi als aftrap voor een tweede Afrikaans actieplan en geeft hier zijn impressies.

Samen met Joris Lohman ben ik bezig om een oplossing te vinden voor de agrarische richtingenstrijd. Eerder in Vork schreven we hoe een bezoek aan Ghana ons deed beseffen dat het gepolariseerde debat de landbouwontwikkeling in Sub-Sahara Afrika stagneert.

Ook bij landbouwmachines worden hardware en software steeds meer geïntegreerd. Het lijkt handig, tot er wat stuk gaat. Of als de fabrikant besluit om de hardware ‘legacy’-status te verlenen en de software niet meer wordt bijgehouden.

Hoogoplopende emoties over wolven die schapen en pony’s doden, en koeien en paarden die van honger omkomen achter de hekken van de Oostvaardersplassen; de echte natuur is nog een beetje te wild voor veel Nederlanders.

Vanwege hun afwijkende bedrijfsvoering hebben veel pionierende boeren weinig aan de praktijkkennis en kentallen uit de handboeken. Tegelijkertijd lopen ze de kans om beoordeeld te gaan worden op gangbare prestatie-indicatoren.

Niemand zal ontkennen dat we met een paar fikse crises kampen; klimaat, stikstof, voedsel, biodiversiteit en waterhuishouding staan allemaal onder druk. Maar de reactie daarop laat zich splitsen langs de lijnen van de ‘profeten en tovenaars’.