Junkfood verandert jonge mensen tot dommere veelvraten

Een dieet in westerse levensstijl van teveel junkfood en ultra-processed voedsel kan de hersenfunctie schaden. Vrijwilligers werden een week lang op dieet gezet met een hoog vet- en suikergehalte. Ze bleken volgens de voedingswetenschappers van Macquarie University in Sydney slechter te scoren op de geheugentests. Het consumeren van een rijk westers dieet tastte bovendien na een week de hersenfunctie subtiel aan. Slanke en anders gezonde jonge mensen werden door deze aantasting aangemoedigd om te veel te eten. Wie slim is en slim wil blijven, moet teveel junkfood en ultra-processed food dus vermijden.

Het mag geen verrassing zijn dat teveel junkfood met een overmaat aan vet en suiker geen positieve impact heeft op lijf en leden, maar nu blijkt ook dat het een slechte invloed heeft op ons brein. Australische onderzoekers vonden dat vrijwilligers in de leeftijdscategorie van 20 tot 23 jaar na zeven dagen op een vetrijk, hoog toegevoegd suikerdieet slechter scoorden op geheugentests. Bovendien gaven de vrijwilligers de voorkeur aan junkfood direct nadat ze klaar waren met een voorgaande maaltijd. Hun eetlust werd zelfs vergroot. De bevindingen suggereren dat een westers dieet het moeilijker voor mensen maakt om hun eetlust te reguleren en wijst volgens de onderzoekers op verstoring in een hersengebied genaamd de hippocampus als mogelijke oorzaak.

Na een week op een westers dieet gaven de vrijwilligers, wanneer je vol zaten, de voorkeur aan smakelijk voedsel zoals snacks en chocolade, vertelt Richard Stevenson, professor in de psychologie aan de Macquarie University in Sydney. De verstoring van de hersenfunctie maakt het moeilijker om weerstand te bieden, waardoor je meer gaat eten. Dat veroorzaakt weer meer schade aan de hippocampus en zorgt voor vicieuze cirkel van overeten. Het onderzoek is inmiddels in Royal Society Open Science gepubliceerd.

Stortvloed aan eetherinneringen

Stevenson, die veel onderzoek doet naar voeding en overgewicht, ontdekte in een eerdere studie bij dieren dat junkfood de hippocampus, een hersengebied dat betrokken is bij de beheersing van het geheugen en de eetlust, schaadt. Het is onduidelijk hoe dit lichaamsmechanisme werkt, maar een van de veronderstellingen is dat de hippocampus normaal gesproken de herinneringen aan voedsel blokkeert of verzwakt wanneer men vol is. Het kijken naar een taart overprikkelt het brein niet met herinneringen aan hoe lekker taart kan zijn. Wanneer de hippocampus minder efficiënt functioneert, krijg je wel deze stortvloed aan herinneringen en wordt voedsel dus aantrekkelijker.

Belgische wafels en fastfood

Om te onderzoeken hoe een westers dieet van junkfood en ultra-processed voedsel de mens beïnvloedt, verwierven de Australische wetenschappers 110 magere en gezonde studenten van 20 tot 23 jaar die over het algemeen een goed dieet aten. De helft werd willekeurig toegewezen aan een controlegroep die een week lang hun normale dieet at. De andere helft werd op een energierijk dieet in westerse stijl gezet, met een royale inname van Belgische wafels en fastfood. Aan het begin en het einde van de week hebben de vrijwilligers in het laboratorium hun ontbijt gegeten. Voor en na de maaltijd voerden ze woordherinneringstesten uit. Ook gaven ze aan een scala aan voedingsmiddelen met een hoog suikergehalte, zoals Coco Pops, Frosties en Froot Loops, een score; afhankelijk van hoeveel ze wilden eten en hoe graag ze die voedingsmiddelen aten.

De resultaten van de test waren opvallend. Hoe begeerlijker mensen smakelijke voedsel vinden, nadat ze vol zitten van een westers dieet, hoe groter de negatieve invloed op de hippocampus functie, verklaart Stevenson. De bevinding suggereert volgens de professor dat verstoring van de hippocampus zowel de begeerlijkheid van junkfood als de beheersing van het eten van junkfood kan versterken.

Subtiele cognitieve stoornissen

Stevenson is van mening dat regeringen op termijn onder druk zullen komen te staan om beperkingen op te leggen aan teveel bewerkt voedsel, net zoals ze dat deden om het stoppen van roken af te stimuleren. Het aantonen dat bewerkt voedsel kan leiden tot subtiele cognitieve stoornissen, die de eetlust beïnvloeden en overconsumptie versterken bij verder gezonde jongeren, zou een zorgwekkende bevinding moeten zijn voor iedereen.

Op de langere termijn draagt het eten van een dieet in westerse stijl bij aan obesitas en diabetes. Beide zijn gekoppeld aan een afname van de prestaties van de hersenen en het risico op het ontwikkelen van dementie. Het nieuwe denken hier is het besef dat een dieet in de vorm van een westerse eetstijl misschien initiële en vrij subtiele cognitieve stoornissen veroorzaakt die de controle van de eetlust ondermijnen, wat geleidelijk de weg opent voor al deze andere negatieve effecten, aldus Stevenson.

Urgente kwestie

De resultaten van het Australische onderzoek worden ondersteund door ander onderzoeken naar junkfood en obesitas. Voedingswetenschappers vinden gezien het huidige voedselklimaat dat het begrijpen van de impact van een westers dieet op de hersenfunctie een urgente kwestie is. Dit onderzoek heeft gegevens opgeleverd ter ondersteuning van schadelijke effecten op zowel het geheugen als de controle van de eetlust na slechts een week van een energierijk dieet. Het kan een verband suggereren tussen een slecht dieet en aantasting van de hippocampus, een belangrijk geheugen en eetlust-geassocieerd hersengebied. De mechanismen op het werk moeten nog verder worden onderzocht.

Laat mensen meer kauwen

De waarschuwing van professor Richard Stevenson dat er meer moet gebeuren om de consumptie van junkfood sterk te verminderden, wordt gedeeld door veel voedingswetenschappers. Hoogleraar Voeding en Gezondheid Kees de Graaf van Wageningen UR gaf onlangs in BN De Stem aan dat er voedingsproducten ontwikkeld moeten worden, waar mensen juist minder van gaan eten in plaats van meer. Wat we willen, is de overmaat aan suikers, vetten en zout uit onze huidige voeding bannen. Dat is heel lastig, want dat zijn juist de smaakmakers waar we zo dol op zijn. Smaken zijn aangenaam. En dat heeft een evolutionaire reden. Ze maken je blij omdat we de stoffen die ze representeren nodig hebben. Wat heel goed werkt, is spelen met de textuur van voedsel: als je mensen meer laat kauwen en dus langzamer laat eten, eten ze minder. Maar het meest veelbelovend waren gerechten waarbij we illusie gebruikten. We gaven mensen het gevoel dat ze meer voorgeschoteld kregen dan ze in werkelijkheid aten. Dat hebben we in het laboratorium getest, en ik denk inderdaad dat we hier in de praktijk naartoe moeten."

Recentelijk promoveerde Jilde Garst op een studie de voedingsindustrie en gezond voedsel. Ze concludeerde dat voedingsbedrijven bij productontwikkeling minder harde eisen moeten stellen aan economische aspecten zoals smaak en prijs om ruimte te bieden aan maatschappelijke waarden zoals gezondheid en duurzaamheid. Ze ontdekte dat bedrijven die bij productontwikkeling feedback vragen aan NGOs en consumenten, meer gezonde producten ontwikkelen. En dat gezondheidslogos productinnovatie slechts beperkt stimuleren. Zolang deelname aan gezondheidslogo's vrijwillig is, zullen ongezonde producten onzichtbaar kunnen blijven.

Een mening over dit artikel? Reageer op onze Twitter, Facebook, Instagram of LinkedIn. Een opinieartikel is ook van harte welkom. Mail dan even met de redactie (redactie@vork.org). Geïnteresseerd in de andere artikelen van VORK? Word abonnee, vraag een gratis proefnummer aan en schrijf je in voor de tweewekelijkse Vork-nieuwsbrief. Student? Wellicht is het speciale studentenabonnement dan iets voor jou.

Tekst: Reinout Burgers Beeld: Pixabay