Geen wetenschappelijke argumenten tegen verlengen toelating glyfosaat

 

Deze week verscheen de samenvatting van het langverwachte rapport van de AGG, de Assessment Group on Glyphosate, waarin een wetenschappelijk oordeel wordt geveld over het verlengen van de toelating van dit onkruidbestrijdingsmiddel dat al meer dan 40 jaar op de markt is. Het oordeel is gebaseerd op een dossier van de Glyphosate Renewal Group (GRG), een groep van bedrijven die glyfosaathoudende middelen produceren en verhandelen, waaronder Bayer (moederbedrijf van Monsanto) en Syngenta.

Rammelend rapport

Die aanvraag was nodig omdat de Europese Commissie in 2017 besloot om de toelating van glyfosaat met slechts vijf jaar te verlengen, tot eind 2022, in plaats van de gebruikelijke tien tot vijftien jaar. Aanleiding voor dat besluit was de heisa die ontstond nadat de International Agency for Research on Cancer (IARC) een rapport had uitgebracht, waaruit zou blijken dat glyfosaat waarschijnlijk kankerverwekkend is. Wetenschappelijk gezien rammelde het rapport aan alle kanten. Zo kon geen enkele toelatende instantie een oorzakelijk verband vinden tussen blootstelling aan glyfosaat en kanker, meer specifiek Non-Hodgkin Lymfoom (NHL). Zelfs de moederorganisatie van het IARC, de Wereldgezondheidsorganisatie, zag in een gezamenlijke evaluatie met de FAO, geen verband. 

Ambulance chasers

Hoewel er wetenschappelijk geen bewijs voor was, oordeelde een Amerikaanse jury dat de door NHL getroffen tuinman Edwin Hardeman recht had op een schadevergoeding van producent Monsato ten bedrage van 80 miljoen dollar, een bedrag dat later door de rechter werd teruggebracht tot een nog steeds forse vergoeding van 25 miljoen dollar. Tientallen ambulance chasers - schade-advocaten - zagen hun kans schoon en dienden tientallen eisen tot schadevergoeding in en dwongen Bayer/Monsanto tot een schikking van circa 10 miljard dollar. Overigens is het laatste woord daar nog niet over gezegd sinds een rechter in Californië zijn goedkeuring heeft onthouden aan het schikkingsvoorstel.

In Europa kwam het - voor zover bekend - nog niet tot rechtszaken. Wel wisten organisaties als Greenpeace, Pesticide Action Network en US Right to Know het vuurtje zo hoog op te stoken, dat politici het er behoorlijk warm van kregen. De Europese Groenen wilden in navolging van de milieubeweging meteen een eind maken aan de toelating. De Franse president Macron wilde ook eerst het middel meteen verbieden, maar moest daar onder druk van de Franse boeren op terugkomen. Uiteindelijk werd op Europees niveau besloten om de toelating te verlengen met vijf jaar.

Dossier

Zoals gebruikelijk dienen de aanvragers - zoals gezegd verenigd in de Glyphosate Renewal Group - een dossier in, bestaande uit het materiaal van eerdere aanvragen plus een overzicht van de wetenschappelijke literatuur en andere gegevens die sinds die eerder aanvragen zijn verschenen. Niet minder dan vier - normaal is een - toelatende instanties werden ingeschakeld om het dossier te beoordelen. Naast de Nederlandse Ctgb waren dat de zusterorganisaties uit Hongarije, Zweden en Frankrijk. Dat gekozen is voor vier organisaties en niet voor een heeft voor een deel te maken met de omvang van het dossier, maar waarschijnlijk ook met het feit dat eerder de Duitse toelatende instantie nogal onder vuur kwam te liggen van een aantal Europarlementariërs. 

De multinationale Assessment Group is grondig te werk gegaan. Het rapport telt niet minder dan 11.000 paginas, ruimschoots meer dan het dubbele van wat gebruikelijk is. Wat betreft de menselijke gezondheid waren er ruimschoots voldoende gegevens voorhanden om een oordeel te geven over eventuele erfelijke afwijkingen, invloed op de zwangerschap, carcinogeniteit en acute en chronische toxiciteit. Op al die punten scoort glyfosaat als veilig. Of - preciezer, maar omslachtig geformuleerd - voldoet glyfosaat niet aan de criteria om als mutageen, carcinogeen, teratogeen of toxisch te worden geclassificeerd. Wel worden er iets lagere referentiewaarden voor glyfosaat voorgesteld voor gebruik in risicoanalyses, maar uit de samenvatting van het rapport wordt niet duidelijk waarom dat is. Wel wordt onomwonden vastgesteld dat de stof veilig in gebruik is voor arbeiders en omwonenden. 

Opheldering

Wat de milieu-effecten betreft, moeten er nog een paar punten worden opgehelderd over de verblijftijd van AMPA, een afbraakproduct van glyfosaat. Ondanks dat beschikte de Assessment Group over voldoende gegevens om een oordeel te geven over de schadelijkheid van glyfosaat en zijn afbraakproducten in bodem, water en lucht. Dat oordeel blijft wat het was en dat is dat glyfosaat een gunstig profiel heeft wat betreft effecten op niet-doelorganismen in de verschillende compartimenten. Alleen voor waterorganismen blijft gelden dat er te weinig gegevens zijn over mogelijke effecten op de lange termijn.

Wetenschappelijk gezien is glyfosaat - wederom - geslaagd met een goede beoordeling van de multinationale Assessment Group. Daarmee is echter niet gezegd dat de verlenging van de toelating na 2022 is gewaarborgd. Eerst volgt nog een controle van de Europese voedselwaakhond EFSA (European Food Safety Authority), waarna het rapport beschikbaar komt voor commentaar voor commentaar van belangengroepen. Dan volgt nog een peer review door experts van de lidstaten en in de tweede helft van 2022 buigt de Europese Commissie zich erover.

Schoten voor de boeg

Hoewel de fase van besluitvorming nog lang niet is aangebroken, zijn de eerste schoten voor de boeg al wel gelost. Actiegroep Foodwatch heeft al een emailactie op poten gezet waarbij mensen worden uitgenodigd om hun handtekening te zetten tegen de toelating van de meest omstreden en waarschijnlijk kankerverwekkende onkruidverdelger ter wereld. Als een van de beoordelaars heeft Nederland nu de kans om glyfosaat voor eens en voor altijd te verbannen, suggereert de zelfbenoemde voedselwaakhond - overigens ten onrechte. Ook worden de pijlen, als vanouds vooral gericht op Monsanto. Want hoewel het bedrijf onderdeel is geworden van Bayer, blijft het een aantrekkelijk symbool voor Het Kwaad. 

 

Beeld: Glyfosaat, Benjah-bmm27 - Eigen werk, Publiek domein.