Omstreden Nutri-Score komt eraan

De vrijwillige Nutri-Score wordt per 1 januari 2024 ingevoerd, zonder dat daarover consensus bestaat onder voedingskundigen. Dat zaait verwarring bij consumenten en leidt tot een deuk in het vertrouwen in de voedingsvoorlichting. Het logo blijkt bovendien geen effect te hebben op het keuzegedrag van consumenten, ontdekte Michiel Löwik.

De geboorte van de Nutri-Score is in Nederland een zware bevalling. Stephan Peters, manager Voeding, Gezondheid en Duurzaamheid bij de Nederlandse Zuivel Organisatie: „In 2019 koos de toenmalige staatssecretaris voor de Nutri-Score als voedselkeuzelogo. In datzelfde jaar verzetten zo’n 175 professionals uit de voedingswereld zich tegen de invoering ervan. Dat leverde de nodige vertraging op. Ook kwam een internationaal wetenschappelijk comité met aanpassingsvoorstellen.”

„De Gezondheidsraad vond het aangepaste algoritme een verbetering, maar het sloot nog niet perfect aan bij de bestaande richtlijnen. Vele voedingsdeskundigen waren ook niet overtuigd en zij klommen wederom in de pen met een nieuwe alarmbrief aan de staatssecretaris.”

Een aantal bedrijven liep voor de muziek uit door de resultaten van de oorspronkelijke Nutri-Score op hun producten te zetten. Het kwam Albert Heijn in 2022 op een klacht bij de Reclame Code Commissie te staan. Deze commissie oordeelde dat de klacht gegrond was, maar een aanbeveling bleef achterwege.

Consument in verwarring

Ondanks de moeizame voorgeschiedenis van de Nutri-Score heeft staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Maarten van Ooijen, in april 2023 de Nutri-Score wettelijk aangewezen als vrijwillig voedselkeuzelogo in Nederland.Peters vindt dit een onverstandig besluit en verwijst daarbij naar het mislukte voormalig Nederlands keuzelogo: het Vinkje. In 2016 is besloten dit logo af te schaffen omdat het consumenten in verwarring brengt. Peters: „Met de niet onderbouwde Nutri-Score zal het dezelfde kant opgaan. De invoering ervan zorgt voor polarisatie en levert vijf jaar stilstand op. Er ontstaat verwarring doordat er een te groot verschil is tussen de Schijf van Vijf en de Nutri-Score.”

Een bijkomend probleem is dat veel producten verkeerd worden geclassificeerd. Peters: „Met het aangepaste algoritme van de Gezondheidsraad hebben we op basis van de NEVO-tabel (het Nederlandse voedingsstoffenbestand) vastgesteld dat 19 procent van de producten die buiten de Schijf van Vijf vallen een gunstige A of B Nutri-Score krijgen. Tegelijkertijd krijgt een kwart van de producten binnen de Schijf van Vijf een slechte score. Relatief veel misclassificatie dus, waardoor de invoering van de Nutri-Score tot nog meer verwarring zal leiden.”

Lastig proces

Het gebruik van de Nutri-Score door consumenten is lastig, omdat de keuze uit twee stappen bestaat. Eerst moet hij/zij vaststellen of het product binnen de Schijf van Vijf valt. Dat is de gezonde keuze. Zo niet, dan moet hij/zij binnen een productgroep – ontbijtkoek bijvoorbeeld – de Nutri-Score gebruiken om te zien welke ontbijtkoek de beste samenstelling heeft. Dat is een lastig proces, vooral voor mensen met een lage opleiding.

Volgens de staatssecretaris echter heeft de Nutri-Score vooral meerwaarde voor mensen met beperkte voedingskennis, voor mensen die moeilijk bereikbaar zijn met de huidige voedingsvoorlichting en voor mensen die een ongezond voedingspatroon hebben. Peters: „Loze beweringen waar ik om moet lachen. Voedselkeuzelogo’s worden vooral gebruikt door gezondheidsbewuste mensen die een bevestiging van hun gezonde gedrag willen zien. Dit blijkt uit alle bekende wetenschappelijke onderzoeken hierover. Uit het spaarzame onderzoek naar de effectiviteit van een voedselkeuzelogo blijkt dat er geen bewijs is voor een gunstig effect op wat er in het supermarktmandje terechtkomt”, aldus Peters.

Verschillende Nederlandse deskundigen wijzen op een ander aspect, namelijk dat de Nutri-Score een stimulans kan zijn voor voedselproducenten om hun producten opnieuw te formuleren. Volgens Peters mag dat inderdaad verwacht worden. Maar het effect is beperkt in tijd en omvang. „De eerste paar jaar zal het laaghangende fruit worden geplukt. Grotere herformuleringen zullen achterwege blijven door smaakverschillen en hogere prijzen”, stelt Peters.

Niet in beton gegoten

Voor Peters is een ideaal voedselkeuzelogo effectief, in lijn met de Schijf van Vijf en bovendien een logo dat aantoonbaar niet voor verwarring zorgt. Als aan die voorwaarden is voldaan, dan zou een logo verplicht kunnen worden. Nog los van eventuele kinderziektes zal dit ideaal ook na 1 januari 2024 geen werkelijkheid worden. Het klopt dat de Nutri-Score niet in beton is gegoten en aangepast kan worden, maar aldus Peters „De praktijk zal anders zijn, omdat het een hele tour de force is om de etiketten van de vele producten met een Nutri-Score in relatief korte tijd te veranderen”.