Afrika: voorbij voedselzekerheid
Afrika heeft een handvol troeven: de helft van de bevolking is er jonger dan 25 jaar, het continent heeft een kwart van het wereldwijde landbouwareaal en het heeft een gigantisch regenwoud als ‘groene long’ van de wereld. Het continent cultiveert van oudsher goede relaties op gebied van voedselproductie en handel met tal van Europese landen en universiteiten. Instellingen zoals ICIPE (insectenonderzoek) en de onderzoeksorganisatie CGIAR verrichten al jaren baanbrekend werk voor duurzame gewasbescherming en biologische bestrijding. Dat is ook voor Europa belangrijk vanwege de beoogde afbouw van pesticiden onder de Green Deal.
Het nastreven van een bloeiende landbouwsector en stabiele voedselvoorziening in Afrika is niet makkelijk. De grote steden lonken en oefenen een niet-aflatende aantrekkingskracht uit op jonge, dynamische arbeidskrachten. Ook de klimaatcrisis en de vaker optredende schokken in voedselprijs en -beschikbaarheid benadrukken het belang van nauwe samenwerking met Afrika voor duurzame groei, stabiliteit, vrede en veiligheid. Europa kan een voortrekkersrol vervullen, mits Afrikaanse landen aan het roer staan!
De dagen van zilverpapier voor missie en zending zijn allang voorbij, maar klinken nog door de houding van Europese landen. Mede daardoor heeft Europa invloed en goodwill op het continent verspild. Recente staatsgrepen suggereren dat de Afrikaanse jeugd kolonialisme verwerpt. Koloniaal denken wordt door alle leeftijden resoluut afgewezen en ‘hand-outs’ zijn niet langer gepast. Dankzij onderwijs, technologische vooruitgang en sociale media bepalen Afrikanen tegenwoordig zelf hoe hun toekomst eruit gaat zien. Een nieuw paradigma dient zich aan waarbinnen Afrikaans leiderschap, wederzijds respect, gelijkwaardigheid en gedeelde perspectieven de basis moeten vormen van internationale samenwerking.
Volgens een recent interview met de president van de African Development Bank loopt ‘de snelweg naar rijkdom via mondiale waardeketens door waarde toe te voegen aan alles wat je hebt, van olie tot metaalerts en voedsel’. Afrika kan zichzelf niet ontwikkelen als de focus blijft liggen op de uitvoer van primaire grondstoffen. Daarentegen kan de value-added production jonge arbeidskrachten absorberen en het continent uit de armoede tillen. In samenwerking met Nederland en de EU kan Afrika strategisch investeren in voedsel, landbouw en groeibevorderende ketens/sectoren. Ofschoon de uitgangssituaties verschillen, kunnen er lessen worden geleerd van Aziatische landen die in korte tijd een gestage economische groei hebben weten te realiseren.
Europa moet zich realiseren dat de verhouding tot de landen in Afrika diepgaand is veranderd. Zo werd de Afrikaanse Unie onlangs lid van de G20 en neemt zij binnen de multipolaire en multilaterale wereldorde de rol in die haar al voor ogen stond bij de oprichting van de organisatie in 1999 (Sirte Declaration). Het briefadvies 'Urgentie van een nieuwe Nederlandse Afrika-strategie' van de Adviesraad Internationale Vraagstukken kan als uitgangspunt dienen om – gezien de geopolitieke veranderingen – een paradigmashift uit te werken in de houding van Nederland en Europa, maar dat is geen sinecure!
Andere positieve signalen dienen daarbij aan de orde te komen. Zo kan Europa Afrikaanse landen nog nadrukkelijker wijzen op het recht om voedselimport met ‘dumpingprijzen' uit Europa te beëindigen. In het overleg hierover kunnen ook afspraken worden gemaakt over gebruik van natuurlijke hulpbronnen en investeringen in verwerking van natuurlijke grondstoffen. Dit draagt bij tot het gladstrijken van bilaterale kwesties met betrekking tot de wederzijdse toegang tot de EU-markt en de Afrikaanse Continentale Vrijhandelszone (AfCFTA).
It takes two to tango. De wederzijdse belangen van Afrika en Europa zijn het beste gediend met het ontwikkelen van de landbouw om een einde te maken aan honger en armoede en als startmotor voor duurzame economische ontwikkeling. Als Europa haar rol niet pakt, verliezen we meer dan een leverancier van goedkope grondstoffen.
Met dank aan Orlando de Ponti en Akke van der Zijpp
Ad Spijkers werkte als vertegenwoordiger van de FAO onder meer in DR Congo en in Azië.