Compenserende ‘koolstofbossen’ bedreigen tropische biodiversiteit

Dat schrijven onderzoekers van de Oxford Universiteit in een artikel in Trends in Ecology & Evolution (TREE). Tropische ecosystemen, zoals grasland en savannes, zijn aantrekkelijke locaties voor boomplantages. Reden is dat op die plekken het klimaat zorgt voor snelle boomgroei en dus snel koolstof vastleggen. Soms gaat het om herbebossing van gedegradeerd land. Maar meestal worden plantages aangelegd in gebieden waar eerst geen bos was zoals grasland.

Deze nieuwe bossen komen niet ten goede aan de biodiversiteit, zoals vaak wordt beweerd, menen de auteurs. Tropische ecosystemen zijn zeer biodivers en leveren talloze ecosysteemdiensten, zoals bodemgezondheid, handhaving waterkwaliteit en bestuiving. Terwijl ‘koolstofbossen’ bestaan uit monoculturen gedomineerd door vijf boomsoorten: teak, mahonie, ceder, zilvereik en acacia. Bomen die worden gebruikt voor timmerhout, pulp of agroforestry.

Grootschalige homogenisatie van de natuur

Ondanks dat deze plantages economisch rendabel kunnen zijn, verlagen ze de biodiversiteit. Zo zorgt in de Braziliaanse Cerrado (savanne) een toename van 40 procent aan houtopslag voor een verlies van bijna 30 procent aan diversiteit aan planten en mieren. Bovendien zorgen deze houtplantages voor uitputting van het grondwater en verzuring van de bodem.

De trend om bomen te planten ter compensatie van koolstofemissies zorgt voor grootschalige homogenisatie van de natuur voor slechts weinig gewin aan koolstofvastlegging. Een gebied zo groot als de Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, China en Rusland samen zou moeten worden bebost om één jaar CO₂-uitstoot te compenseren. En dat terwijl intacte graslanden en savannes al enorm veel koolstof vasthouden in de bodem. Houtplantages slaan koolstof met name bovengronds op en zijn daardoor veel kwetsbaarder voor droogte en bosbranden.

Negatieve ruilhandel

Er zijn veel financiële initiatieven van bedrijven om hun uitstoot van broeikasgassen te dekken via bosprojecten. Maar volgens de auteurs is de hausse aan koolstofplantages vooral ingegeven door geld en niet door ecologie. Benadrukken van de voordelen van bomen planten voor koolstofcompensatie kan leiden tot negatieve ruilhandel tussen koolstof, biodiversiteit en andere ecosysteemdiensten. In plaats van de focus te leggen op commerciële aanplant zouden we daarom beter intacte tropische ecosystemen beschermen, aldus de onderzoekers. Daarbij doelen ze vooral op savannes en graslanden.

Over de opslagcapaciteit van bossen is overigens nog veel onduidelijk. Zo laat een studie in Nature Geoscience zien dat oude bestaande tropische bossen weinig bijdragen aan koolstofopslag. De grootste sinks zijn juist bossen in gematigde streken jonger dan vijftig jaar.