Knaagdieren: vriend of vijand?

Onder knaagdieren vallen veel meer soorten dan de welbekende muis of rat. Sterker nog, knaagdieren vertegenwoordigen ongeveer veertig procent van alle zoogdieren. Op dit moment leven er zon 2375 verschillende soorten op de wereld en worden er nog altijd nieuwe ontdekt. Desondanks is er weinig (wetenschappelijke) aandacht voor hun rol op deze aarde. Een slechte zaak, vinden de wetenschappers van de International Union for the Conservation of Nature (IUCN). Vanwege het belang van knaagdieren voor een gezonde planeet pleiten ze voor verandering in onze perceptie van en gedrag tegenover knaagdieren.

Een eerste stap is om wereldwijd de bijdragen van knaagdieren aan ecosystemen in kaart te brengen. De weinig beschikbare informatie die er is, gaat voornamelijk over bestrijding van knaagdieren en over ziektes die ze met zich mee kunnen brengen. Volgens de IUCN wetenschappers doen we ze daarmee te kort, want de verschillende soorten knaagdieren vervullen juist een grote verscheidenheid aan positieve rollen.

Knaagdieren helpen bijvoorbeeld bij het verspreiden van plantensoorten door de zaden te eten en elders weer te lozen. Als onderdeel van de voedselketen vormen ze ook een belangrijke prooi voor roofdieren. Een ander, meer specifiek voorbeeld is de bijdrage van bevers aan watermanagement. Hun dammen helpen enerzijds bij het beperken van overstromingen en anderzijds zorgen ze ervoor dat er langer water beschikbaar is in droge periodes. In hun ijver bij het bouwen van dammen en burchten veroorzaken ze soms ook schade, maar dat terzijde.

Ook op heel andere vlakken leveren knaagdieren belangrijke bijdragen. Er vindt bijvoorbeeld veel onderzoek plaats naar de weerstand van naakte molratten tegen kanker, in de hoop ons begrip van de ziekte en behandeling ervan te verbeteren.

Vanwege hun belangrijke rollen in ecosystemen kan het verlies van zelfs één knaagdiersoort (grote) gevolgen hebben voor mens en milieu. Volgens een onderzoek dat verscheen in 2021 wordt tenminste vijftien procent van de bekende knaagdiersoorten met uitsterven bedreigd. Om verdere verliezen tegen te gaan en meer positieve - aandacht voor deze dieren te krijgen, zullen we beter bewust moeten worden van het feit dat knaagdieren veel meer bieden dan enkel dood en verderf.