Victory gardens als inspiratiebron voor voedselbeleid

 

Eleanor Boyle is een Canadese schrijfster die voor haar recent verschenen (veel te dure) boek Feeding the people in wartime Britain, de archieven is ingedoken om te kijken hoe de Britse bevolking de oorlog doorkwam. Haar centrale vraag was hoe een land dat sterk afhankelijk was van geïmporteerd voedsel erin slaagde om in korte tijd nagenoeg zelfvoorzienend te worden. Met als bijkomend voordeel dat de bevolking tijdens de oorlog gemiddeld een stuk gezonder was dan voor de oorlog. En daarna, zoals we nu kunnen constateren.

De Victory Gardens waarbij siertuinen en parken werden omgespit en geschikt gemaakt voor de teelt van groenten en fruit, vormen maar een deel van het verhaal. Wel een belangrijk deel. Niet alleen praktisch omdat de opbrengst ervan een deel van de import verving, maar ook psychologisch. Mensen kregen het gevoel dat ze hiermee een steentje bijdroegen aan de war effort. Daarnaast werd ook grasland gescheurd en omgezet in bouwland, overigens net als in Nederland in zowel de Eerste als de Tweede Wereldoorlog. Om het tekort aan arbeidskrachten in de landbouw op te vangen werden vrijwilligers ingezet, onder meer via de Womens Land Army.

Rantsoenering

Aan de consumptiekant werden eveneens de nodige maatregelen genomen. Er kwam wetgeving tegen voedselverspilling en prijscontrole op voedingsmiddelen,er werden schoolmaaltijden ingevoerd en zogeheten British Restaurants opgericht, waar iedereen voor een bescheiden bedrag kon eten. Andere maatregelen waren het reduceren van verspilling door voorlichting en wetgeving en het rantsoeneren van schaarse voedingsmiddelen, zoals vlees, boter en suiker.

De maatregelen hadden resultaat. Voedselimporten daalden terwijl de lokale productie toenam. Mensen hadden voldoende voedsel, zowel in calorieen als in nutriënten. Veel mensen die vooral de oorlog ondervoed waren, hadden het tijdens de oorlog een stuk beter omdat ze meer toegang hadden tot eiwitten, vitaminen en calcium dan voor de oorlog.  

Leiderschap essentieel

Vanzelfsprekend werd er gemopperd, vooral door mensen die het voor de oorlog beter hadden en nu genoegen moesten nemen met vrij monotone maaltijden. Toch verliep de transformatie redelijk soepel, schrijft Boyle met name dankzij het leiderschap van de Britse regering en haar minister voor voedselvoorziening Lord Woolton. Hij gebruikte veelvuldig de radio om mensen te motiveren tot het eten van eenvoudige maaltijden, de rantsoenering te volgen en geen voedsel te verspillen. Op die manier probeerde hij een atmosfeer te scheppen, waarbij mensen zich voelden als strijders aan het thuisfront (home-front warriors). Onderkoelde Britse humor hielp ook in de vorm van het komisch duo Gert en Daisy die bananenkwarktaart probeerden te maken zonder bananen en zonder kwark en Doctor Carrot en Potato Pete die kinderen stimuleerden om groente te eten.

Oorlog tegen klimaatverandering

De vraag is hoe relevant deze geschiedenis is voor onze dagen. Volgens Boyle heel relevant. Niet alleen hebben we te maken met een echte oorlog op het Europese continent, maar ook met een oorlog tegen klimaatverandering. Productie en consumptie van voedsel is wereldwijd gezin verantwoordelijk voor ongeveer een derde van de uitstoot van broeikasgassen, zowel direct is via landgebruik. Daarnaast hebben we te maken met een epidemie van obesitas en voedingsgerelateerde ziekten.

Alleszins reden dus om te kijken of en zo ja hoe de productie en consumptie van voedsel beïnvloed kunnen worden. Boyle ziet daarbij een centrale rol weggelegd voor de overheid met voedsel niet als object van winstbejag, maar als publiek goed, zoals drinkwater. Zon beleid zou vorm kunnen krijgen in de oprichting van publieke restaurants, maatregelen om verspilling tegen te gaan en het rantsoeneren van voedingsmiddelen die onevenredig veel invloed hebben op het klimaat, zoals vlees en zuivel.

Droom verder, zou je denken, maar volgens Boyle, is het niet onmogelijk. Mits de overheid leiderschap vertoont. Niet als een hondje achter belangengroepen aan blijven lopen, maar maatschappelijke groepen (de civil society) en de burgers actief betrekken bij die verandering. Tegenwerpingen zoals de sociale cohesie is minder dan voor de oorlog en de consument is verwend probeert ze te weerleggen met het perspectief van zon transformatie: minder verspilling, minder bewerkt en meer lokaal, seizoensgebonden en plantaardig. En dus een gezondere bevolking. 

 

Meer informatie: https://tabledebates.org/blog/victory-kitchen-wartime-lessons-todays-food-systems

Foto: The National Archives (United Kingdom)