Column: Voor oplossen stikstofprobleem moeten we postzegelnatuur ontmantelen

Het 'stikstofdossier' had ik tot nu toe van veilige afstand gevolgd. Een probleem dat overal in Nederland bouwprojecten stillegt, duizenden boeren in hun tractoren naar het Malieveld brengt en maandenlang de kabinetsformatie blokkeert, moest wel belangrijk zijn, maar ik zwom al genoeg tegen de hoofdstroom in, vond ik, wat betreft klimaatverandering, kernenergie en dat alle ellende in de wereld de schuld is van het postkoloniale Westen.

Ironischerwijs ben ik me toch een beetje gaan verdiepen in deze onwelriekende problematiek door artikelen op De Correspondent, waarin de 'stikstofcrisis' in de meest schrille termen wordt afgeschilderd. 'De natuur in Nederland stikt' heet het daar, want zo'n woordspeling kun je als activistisch journalistiek platform natuurlijk niet laten lopen.

Vooral een kaartje met daarop de 'overbelaste'  Natura2000-gebieden in Nederland, dat boven een van die artikelen stond, was een eye-opener. 'Overbelaste' Natura2000-gebieden zijn de troetelkinderen van het EU-natuurbeleid, met de meest rigoureuze beschermingsstatus. De normen zijn daar zo streng, dat één enkele hondendrol een gebied ter grootte van meerdere voetbalvelden een jaar lang kan overbelasten met stikstof (als het een drol van een ander ecotroetelkind is, de wolf, dan telt die echter niet).

Stikstofverbindingen van boerenbedrijven en energiecentrales kunnen, zelfs als het om minieme hoeveelheden uitstoot gaat, zulke gebieden nog op tientallen kilometers afstand door de norm heen duwen. Niet dat die uitstoot daadwerkelijk gemeten wordt; zulke hoeveelheden zijn vaak onmeetbaar klein en volgen dus uit een rekenmodel.

Bastion   

Op bovengenoemd kaartje is de Veluwe een flink bastion van Natura2000, en met enige goede wil zou je het lange lint van duinen aan de westkust,  voortgezet in de Waddeneilanden, als een aaneengesloten Natura2000-gebied kunnen zien. Maar voor de rest zijn het niet meer dan postzegeltjes heide en veen, uitgestrooid over een land dat zelf een postzegel op de kaart van Europa is. Maar elk van die postzegels, van soms slechts een paar hectare groot, kan tot in de wijde omtrek elke bouwactiviteit lamleggen, boeren tot wanhoop drijven en Carola Schouten slapeloze nachten bezorgen.   

Je zou denken dat bij dit uitzichtloze gedoe over stikstof alle opties nu wel ter tafel gekomen zijn. Aan dikke rapporten, Kamermoties en talkshowopinies is voorwaar geen gebrek. Boeren uitkopen, cq onteigenen, ander veevoer, luchtdichte stallen aan de uitstootkant wordt, in theorie althans, uitvoerig gesleuteld. Oh ja, en we zijn allemaal al langzamer gaan rijden, wat bijna niks uitmaakt.

Maar over de grondoorzaak van dat hele stikstofprobleem, namelijk al die over Nederland uitgestrooide Natura2000-gebiedjes, hoor je eigenlijk nooit iemand. Zelfs de Farmer's Defence Force, die tegen alle aspecten van het stikstofbeleid met vliegende vaandels ten strijde trekt, loopt er stilletjes omheen. Hoe komt dat Natura2000-strooigoed aan zijn onaantastbare status?

Dooddoener

Ecologen willen ons graag doen geloven dat we hier niets meer over te zeggen hebben: Natura2000 is een EU natuurbeschermingsverdrag, en Nederland heeft getekend bij het kruisje. Dus 'het moet van Europa' - altijd een mooie dooddoener om je zin door te drijven.  Maar ooit hebben we als Nederland zelf een landkaart naar Brussel gestuurd waarop die Natura2000 gebieden zijn ingetekend ik stel me zo voor door een stel ambtenaren op het toenmalige milieuministerie die terdege zijn ingefluisterd door een activistische club ecologen.

In de beschrijving van Natura2000 op de EU-website geldt als criterium om een gebied te beschermen alleen de ecologische waarde (waar je natuurlijk ook eindeloos over kunt twisten, maar soit). Van een afweging tussen ecologische en andere belangen, zoals economische en sociale, wordt niet gerept, en daar hebben de Nederlandse ecologen destijds blijkbaar flink hun voordeel mee gedaan. Zouden regeringen in andere EU-landen ook zo naïef geweest zijn? Moest Nederland weer het braafste jongetje van de klas zijn?  

Overbelaste pozstzegels

Ik heb het Natura2000-verdrag er niet op nagekeken, maar als dat verdrag echt zo in elkaar zou steken dat we die eenmaal ingetekende landkaart nooit meer kunnen veranderen, dan is dat een dusdanige inbreuk op onze nationale soevereiniteit en het subsidiariteitsbeginsel, dat we dat hele verdrag moeten opzeggen.

Laten we er even van uitgaan, dat die soep niet zo heet gegeten wordt. De oplossing voor de stikstofcrisis is dan verbijsterend simpel: behalve de zeeduinen, de Waddeneilanden en de Veluwe ontnemen we al die 'overbelaste' postzegels in het binnenland de Natura2000-status. Alles bij elkaar is dat misschien honderd vierkante kilometer natuurgebied, en die verandert echt niet in een woestenij als we de stikstofnormen loslaten; intgendeel, die gebiedjes zullen spontaan veranderen in weelderig bos en grasland.

Breekijzer

Het verliezen van die binnenlandse snippers heide, schrale zandgrond en 'trilveen' wordt door ecologen graag afgeschilderd als een biodiversiteitsramp. Best mogelijk dat enkele soorten planten, insecten en vogels dan uit Nederland verdwijnen. Dat heet in de media vaak 'uitsterven', maar daar is geen sprake van; buiten de postzegel Nederland komen die soorten dan nog volop voor.

Voor veel politici en activisten gaat het trouwens niet wezenlijk om die paar snippers 'schraal duin' of 'trilveen'. Voor hen is Natura2000 een breekijzer om de intensieve landbouw in Nederland een beslissende klap toe te brengen. Uiteraard is het een belangrijke en gecompliceerde vraag, hoe intensief en omvangrijk een toekomstbestendige landbouw in Nederland kan zijn. Maar de knellende normen van Natura2000 zijn daarbij geen zinnige randvoorwaarde.      

Fundamentalistische ecologen claimen de facto dat biodiversiteit een absolute waarde is waar alle andere waarden voor moeten wijken. De burgers die hun salaris betalen en het eerlijke verhaal over Natura2000 te horen krijgen, denken daar allicht anders over. De Natura2000-gebieden cancelen die economisch en sociaal het meest schadelijk zijn, kan een redelijke prijs zijn om de boeren uit de beklaagdenbank te halen en de Nederlandse politiek weer wat mentale bandbreedte te geven, zodat die zich eindelijk bezig kan gaan houden met kwesties die er echt toe doen.