Achtergrond: Herwaardering van de Edele Wilde
Het concept van de edele wilde, niet gecorrumpeerd door de beschaving, was de laatste jaren wat in het ongerede geraakt. Uit onderzoek bleek namelijk dat zij/hij ook een nefaste invloed heeft gehad op natuur en biodiversiteit. Inmiddels lijkt er sprake van een herwaardering. In een special feature van het tijdschrift PNAS stellen onderzoekers dat we nog wel wat kunnen leren van de bon sauvage en dan vooral van de manier waarop zij tropische oerwouden hot spots van biodiversiteit - hebben beheerd.
Multidisciplinaire bijdragen van archeologen, paleo-ecologen, historici en klimatologen in de speciale uitgave laten zien hoe oude, inheemse culturen zich door de eeuwen heen aanpasten aan hun natuurlijke omgeving, zonder de biodiversiteit te schaden. Zo profiteerden eilandbewoners van de Cariben en de Stille Oceaan van wat het land en de zee opbracht aan voedsel zonder het natuurlijk evenwicht te verstoren. In de Amazone lukte het prehistorische volken om mais en cassave te verbouwen zonder de natuur geweld aan te doen. Sterker nog ze zorgden juist voor meer biodiversiteit.
Toe-eigening
Dat verhaal gaat niet overal op. In zuidelijk China en Zuidoost-Azië werden tropische bossen drieduizend jaar geleden al gekapt voor rijstproductie en dat zorgde voor een groot verlies aan soorten planten en dieren. Ook de kolonisatie had een negatieve invloed op soortenrijke habitats, zoals bossen en wetlands, die voordien duurzaam werden beheerd door de lokale bevolking. Verschillende case studies in de speciale uitgave laten zien dat de grootste verliezen aan biodiversiteit niet zozeer het gevolg zijn van het gebruik van ecosystemen, maar ontstaan door het toe-eigenen van gronden die werden bewoond door oude culturen.
Stroomversnelling
Klimaatverandering, houtkap en invasieve soorten zorgen in de tropen voor verlies aan biodiversiteit een trend die zon 500 jaar geleden in gang is gezet en sinds de tweede helft van de 19e eeuw in een stroomversnelling is gekomen. Bij herstelpogingen wordt veelal geen beroep gedaan op de kennis en ervaring van lokale culturen, schrijven Michael Shawn Fletcher en collegas in de speciale uitgave. Beleidsmakers opteren meestal voor de ontwikkeling van nieuwe ruige wildernis, een oernatuur waarin voor de mens geen plaats is. Zij gaan ervan uit dat de mens een bedreiging vormt voor de natuur.
Doorslaggevend
Dat is duidelijk in tegenspraak met de negen verhalen in de PNAS-special. De gevonden resultaten wijzen er duidelijk op dat de meeste variatie aan flora en fauna juist voorkomt in gebieden die al duizenden jaren zijn bewoond. De inheemse bevolking is altijd doorslaggevend geweest bij het behoud van de meest duurzame en soortenrijke ecosystemen, luidt de conclusie. Daarom benadrukken de wetenschappers dat er veel meer gebruik moet worden gemaakt van de kennis van traditionele, inheemse groepen bij de ontwikkeling van duurzaam natuurbeheer.
Inspanningen om de natuur te behouden en te herstellen kan nooit succesvol zijn zonder inschakeling van inheemse lokale bevolking. De auteurs hopen dat hun artikelen beleidsmakers en ecologen de ogen opent en het belang inzien van inheemse traditionele praktijken, van vroeger tot nu. Dat kan zorgen voor de ontwikkeling van een duurzame en veerkrachtige toekomst van tropische ecosystemen en bijgevolg ook van de mensheid.
Foto: Maagdelijk oerwoud op de grens van Peru en Bolivia (Sascha Grabow, CCA 3.0)
