Beter Boeren Initiatief (3): Naar een geïntegreerde voedselketen

 

Is het u ooit opgevallen dat de meeste beslissingen over voedsel en landbouw achter gesloten deuren worden genomen? Retailers geven toezeggingen en maken afspraken voor bepaalde producten op basis van het advies van hun marketingafdelingen. Boeren ontwikkelen methoden voor het gebruik van dekgewassen met oude technologieën. Wetenschappers bedenken oplossingen waarin de voedingsbedrijven niet geïnteresseerd zijn en de Europese Commissie heeft een Farm to Fork strategie gelanceerd die erop gericht is de meeste gewasbeschermingsmiddelen geleidelijk af te schaffen. En dit allemaal...zonder de boeren te raadplegen.

Niet geïntegreerd

In het Witboek over voedselveiligheid van de Europese Commissie uit 2000 werd gesproken over een geïntegreerde aanpak van risicomanagement. Onze voedselketen zou een geïntegreerd web van communicatie en coördinatie moeten zijn. Van zaadveredelaars naar agrariërs en agronomen en bedrijven in de verwerking, verpakking, marketing, logistiek, distributie en detailhandel tot consumenten en wat er daarna met het voedsel- en verpakkingsresten gebeurt. In een perfecte wereld werken wetenschappers samen met landbouwers, verwerkers en marketeers; raadplegen retailers de keten alvorens beslissingen te nemen en zijn consumenten en beleidsmakers op de hoogte van het complexe proces dat hen in staat stelt veilig voedsel in overvloed te eten.

Deze geluiden en gedachten zijn echter niet geïntegreerd. Er is geen holistische managementaanpak van de voedselketen. Elke actor vertegenwoordigt zijn eigen belang en coördineert alleen wanneer dat in zijn belang is.

Beleidsmakers onder druk

Omdat er weinig coördinatie of communicatie is tussen de verschillende betrokkenen in de voedselketen, kunnen ngo-activisten en lobbyisten van de biologische sector vrijelijk hun (angst)campagnes aan consumenten en retailers opdringen, beleidsmakers onder druk zetten en structurele hindernissen voor de rest van de keten opwerpen. 

Boeren begrijpen niet waarom politici, activisten en consumenten zich zo opwinden over een relatief goedaardige onkruidverdelger. Wetenschappers zijn verbijsterd over de afwijzing van bepaalde zaadveredelingstechnieken. Vaak spreken de verschillende betrokkenen in de keten niet eens dezelfde taal. Toen FoodDrinkEurope bijvoorbeeld hun campagne tegen voedselverspilling startte, ging zij niet in gesprek met boeren die voedselverspilling heel anders hadden gedefinieerd.

Spelletje

Omdat de afstand tussen consumenten en boeren groter wordt (consumenten denken dat een oogst hetzelfde is als muisklikken op het computerspelletje Farmville) en beleidsmakers landbouwtechnologieën willekeurig blijven schrappen, zal er iets moeten gebeuren. Zonder goede communicatie en coördinatie tussen de stakeholders in de hele voedselketen, zonder integrale risicobeheersing en zonder gezamenlijke en gedeelde afspraken over de wetenschappelijk beste landbouwpraktijken, riskeren we aanzienlijke oogstverliezen, negatieve gevolgen voor het milieu, mogelijke hongersnoden en wereldwijde voedselonzekerheid.

Bevorderen beste landbouwpraktijken

Kunnen we een Beter Boeren Initiatief van de grond krijgen als fabrikanten, marketeers en retailers slechts kansen zoeken in lucratieve, nichemarkten? Hoe zullen nieuwe veredelingstechnieken de boeren helpen duurzamer te telen als milieuactivisten en zogenaamde sociaal rechtvaardige agro-ecologen alleen traditionele landbouwpraktijken eisen? Hoe kan het vertrouwen in de voedselveiligheid toenemen wanneer zoveel opportunisten onjuiste dingen beweren in verschillende, vaak apart staande schakels van de voedselketen? Beweringen die overigens grotendeels onbeantwoord blijven.

Het is tijd dat de voedselketen, van wetenschappers tot boeren en van fabrikanten tot supermarkten, de verbinding zoekt, samen communiceert, strategieën coördineert en de beste landbouwpraktijken bevordert. Elke stakeholder in de keten moet zich ervan bewust worden hoe zijn belangen geïntegreerd zijn.  Enkele tips om de voedsel- en landbouwketen te integreren:

• Sta niet langer toe dat voedselvraagstukken achter gesloten deuren worden beoordeeld en behandeld. Retailers en fabrikanten moeten bijvoorbeeld hun stem laten horen als boeren een belangrijke technologie wordt ontzegd.
• Coördineer naadloos met alle betrokkenen in de keten. Consumenten hebben de indruk dat hun voedsel rechtstreeks van de boer komt, dus elke verstoring van die gedachte zal het vertrouwen ondermijnen. 
• Benadruk hoe innovatie in elke schakel van de keten essentieel is voor een duurzame landbouw. Zaadveredelaars moeten bijvoorbeeld met boeren samenwerken om betere soorten dekgewassen te ontwikkelen.
• Beperk hoe marketingmanagers de voedselproductie en onderzoeksoplossingen kunnen beïnvloeden. De voedselketen begint bij het zaad en niet bij het merk, winkelproduct of marketing.
• Verbeter het integratieproces door de verschillende onderzoeksgroepen samen te brengen. Universiteiten moeten horizontale, interfacultaire studieprogramma's ontwikkelen.

Betere coördinatie

Een Beter Boeren Initiatief kan alleen slagen als er meer coördinatie en meer dialoog zijn in de hele agro-foodketen. Retailers zullen hun klanten niet kunnen en mogen voeden met louter niche- en luxeproducten. Boeren zullen geen overvloedige oogsten kunnen realiseren zonder landbouwtechnologieën. Onderzoekers zullen geen innovatieve oplossingen kunnen ontwikkelen als de consument er niet achter staat. We moeten over onze eigen schaduw stappen, zeepbellen doorprikken en vervolgens een duidelijke, gezamenlijke boodschap uitdragen.

Tot nu toe is er één volledig geïntegreerde voedselketen, waarin elke schakel op de andere is afgestemd. Waarin de boodschap duidelijk wordt overgebracht en de consument vertrouwen heeft in het product. Dat is de biologische voedselketen. Hoezeer hun beleid ook een bedreiging vormt voor duurzame landbouw en voedselzekerheid, zij zijn het snelst groeiende segment op de markt. Hun boodschap is verenigd, en hun strategie gesynchroniseerd. Toen het Better Cotton Initiative de hele katoenketen coördineerde, daalde de marktvraag naar biologisch katoen aanzienlijk. Wat zou er gebeuren als de gangbare voedselketen een soortgelijke geïntegreerde aanpak zou volgen?

Voor deel 1 zie hier, voor deel 2 zie hier

 

Beeld: University of Manitoba