Beter Boeren Initiatief (1): Vijftig tinten groen

Voor European Seed Magazine schreef David Zaruk een trilogie over de vraag hoe onze voedsel- en landbouwsystemen moeten evolueren. In dit  deel onderzoekt hij de term biologisch, die voor alles en iedereen iets anders lijkt te betekenen. Zaruk, ook wel bekend als de Risk Monger is hoogleraar en adviseur op het gebied van risicocommunicatie.

 

Toen ik de Risk-Monger's Dirty Dozen lijst van door de biologische landbouw gebruikte pesticiden publiceerde, doorbrak ik een taboe. Vóór publicatie van dit artikel uit 2015 gingen de meeste mensen ervan uit dat 'biologisch' volledig 'pesticidenvrij' betekende. Vandaag de dag is het woord biologisch echter veel rekbaarder geworden, doordat de afzetmarkten toenemen, nieuwe technologieën de biologische landbouwpraktijk uitdagen en de maatschappij zich meer zorgen is gaan maken over purpose-built food ofwel voedsel met een maatschappelijke meerwaarde.

Woordspelingen

De lobbyisten van biologische voeding reageerden op de onthulling, dat biologische landbouw ook gewasbeschermingsmiddelen gebruikt, met woordspelingen en nog meer misleiding. Op dit moment verklaren ze bijvoorbeeld dat biologisch voedsel niet met synthetische gewasbeschermingsmiddelen wordt verbouwd of dat biologische boeren geen giftige chemicaliën gebruiken. Wanneer zij vervolgens worden geconfronteerd met het gebruik van sommige zeer gevaarlijke biologische bestrijdingsmiddelen zoals kopersulfaat of neemolie (olie extract van de Aziatische Neemboom), beweren zij dat biologische boeren slechts kleine hoeveelheden mogen gebruiken en alleen wanneer dat nodig is. In sommige landen mogen biologische landbouwers daarnaast wel bepaalde synthetische bestrijdingsmiddelen gebruiken als de goedgekeurde gewasbeschermingsmiddelen voor biologische landbouw niet efficiënt zijn. Maar er zijn grenzen die moeten worden gehandhaafd om hun producten nog biologisch te kunnen noemen.

Om de situatie nog complexer en onduidelijker te maken, heeft elk land zijn eigen normen en bandbreedtes om te voldoen aan de biologische certificering. Ook is niet ieder land openhartig over de randvoorwaarden, die nogal eens veranderen. Internationale lobbygroepen voor biologische voeding zoals IFOAM (Organics International is de wereldwijde koepelorganisatie van de biologische landbouw- en voedingssector) geven ook geen duidelijke definities van aanvaardbare landbouwmethoden, of het nu gaat om bestrijdingsmiddelen, zaden, meststoffen of om teeltmethoden. Dus, wat is de definitie van biologisch en voor wie?

Traditionalisten

Van permacultuur tot biologisch-dynamische landbouw, een traditionele biologische boer begint met de bodemgezondheid als fundament. Hij of zij zoekt naar mogelijkheden en methoden om kunstmest te vermijden en biodiversiteit te vergroten. De term regeneratieve landbouw werd gepromoot door de Amerikaanse Organic Consumers Association, maar deze term is nu overgenomen door gangbare landbouwers die ecologisch, duurzame landbouw bedrijven (no-till farming met complexe dekgewassen die met herbiciden worden gedood). Hoewel de gezondheid van de bodem de belangrijkste zorg is voor alle boeren, definiëren veel traditionele boeren biologisch uitsluitend door dat te doen wat de bodem (op natuurlijke wijze) ten goede komt. "De bodem is de bron van het leven!"

Een paar jaar geleden waren de biologische puristen woedend omdat het Amerikaanse ministerie van Landbouw (USDA) toestond dat op hydrocultuur geteeld voedsel, als biologisch kon worden gelabeld (bioponics). Deze gewassen worden niet alleen zonder grond gekweekt, maar verbruiken ook grote hoeveelheden vloeibare meststoffen en energie. Hoewel ze de opbrengst zonder beschermingsmiddelen verhogen, zijn grondloze kwekerijen vaak ook grote, kapitaalintensieve bedrijven. Veel van de opkomende verticale landbouwbedrijven voldoen aan alle voorwaarden voor duurzame landbouw in stedelijke omgevingen, terwijl ze tegelijkertijd ook veel eisen van de traditionele biologische landbouw aanvinken.

Technologen

Misschien is de grootste gemiste kans van de internationale biologische landbouw beweging wel om verschillende nieuwe plantenveredelingstechnieken niet toe te laten voor biologische zaadontwikkeling. In 2015 was er een open debat over de voordelen van NPBT's (new plant breeding techniques,) maar anti-industrie facties binnen IFOAM, OCA (Organic Cotton Accelerator) en Corporate Europe Observatory hielden het idee tegen. De puristen in de biologische lobby beschouwden dit als GGO's via de achterdeur. Ze vonden het niet natuurlijk en teveel gedreven door octrooien. 

Hoewel ik moeite heb met hun definitie van een natuurlijk zaadje, toonde deze discussie aan hoe de hardliners technologie louter als biotech zien en daarom ongewenst. De fout om de wetenschap niet toe te staan de natuur te ondersteunen, heeft een fatale impact gehad op het vermogen van de biologische landbouw om concurrerend en duurzaam te zijn.

Zullen de traditionalisten, naarmate de technologie als precisielandbouw en robotica voortschrijdt, oplossingen blijven tegenhouden die biologische boeren zouden helpen hun doelen te bereiken en tegelijk in hun levensonderhoud te voorzien? De voorstanders van biotechniek zullen luider moeten spreken als ze ooit een echt toekomstperspectief voor de biologische landbouw willen realiseren. 

Agro-ecologen

Velen in de biologische lobby hebben zich vastgeketend aan de agro-ecologische totempaal. Er zijn veel definities en standaarden voor agro-ecologie, met inbegrip van enkele niet-biologische technieken. Door haar kritiek op de grootschalige intensieve landbouw, de inmenging van de commerciële bedrijven en de globalisering van de voedselketen, wordt de agro-ecologie toch voornamelijk gedefinieerd als een beweging voor sociale rechtvaardigheid. 

De roep om sociale rechtvaardigheid in ontwikkelingslanden is een pleidooi om biologische praktijken onder kleine en zelfvoorzienende boeren te stimuleren. Ervan uitgaande dat de meeste arme kleine boeren al standaard biologisch werken is de enige bijdrage van de agro-ecologische/biologische beweging, het geven van een klein beetje financiering en advies zonder de middelen om keuterboeren uit de armoede te halen. Agro-ecologie is meer een politieke ideologie met veel bekende promotors, zoals Vandana Shiva, die het als hun eigen ideologie opeisen. Ze voegen een politieke dimensie toe aan de puristische biologische vleugel, terwijl ze de boeren verarmen.

Pioniers

Er zijn enkele boeren van de derde of vierde generatie, vaak gedreven door marktkansen, die het zich kunnen veroorloven om gedeeltelijk over te schakelen op grootschalige biologische productie, biologische methoden te vinden of te innoveren en tegelijk de beste landbouwpraktijken voor de volgende generatie landbouw te ontwikkelen. Zij maken gebruik van opkomende technologieën, combineren verschillende zaai- en plantmethoden en nemen risico's. De gangbare boeren loeren met nieuwsgierigheid naar deze biologische agrariërs. Gedreven door de wens nieuwe mogelijkheden te ontdekken in plaats van ideologie of labels, zijn deze pioniers de enige hoop voor de toekomst van de biologische landbouw. 

Tijd voor verandering

Aangezien de term biologisch slechts een marketinginstrument is, zonder een echte toegevoegde waarde voor de gezondheid van de consument of het milieu, moeten we opnieuw nadenken over de manier waarop voedselproductie wordt gedefinieerd. Sommige biologische praktijken zijn nuttig, maar er zijn ook gangbare technologieën en synthetische stoffen die meer opbrengst leveren en het milieu beter beschermen. Gezien de uitdagingen waarvoor de landbouw staat, hebben we geen blinde, sektarische ideologie en door angst ingegeven marketingcampagnes nodig, maar pragmatisme en vindingrijkheid. In mijn volgende column zal ik een alternatief bieden voor de polarisatie tussen biologisch en gangbaar met het concept Beter Boeren. 

 

Foto: Alliance for Science