Dreigende verstoringen vragen om radicaal ander voedselsysteem
Begin dit jaar werd de meelworm, de larve van de meeltor, als eerste insect goedgekeurd voor menselijke consumptie. In de media werd het gepresenteerd als curiositeit, maar volgens een onderzoek van het Britse Centre for the Study of Existential Risk, is het toekomst. Alternatieve voedselbronnen, zoals insecten, algen en schimmels zijn essentieel om grootschalige verstoringen van het voedselsysteem te voorkomen en daardoor ook het risico op honger en ondervoeding te verminderen.
Veerkracht
De onderzoekers komen tot hun conclusie na het analyseren van circa 500 publicaties over verschillende systemen voor het produceren van voedsel. Daaruit blijkt dat produceren in gesloten systemen onder gecontroleerde omstandigheden het meest veelbelovend is voor een risk-resilient menu, een voedselsysteem dat het hoofd weet te bieden aan mogelijke verstoringen. Als voorbeeld noemen ze de groei van micro-algen in bioreactoren en de kweek van insecten in kassen.
Verstoringen
Het huidige voedselsysteem met zijn wereldomspannend karakter brengt risicos met zich mee, met name door verstoringen waar de mens geen vat op heeft. De COVID-19 pandemie laat bijvoorbeeld zien dat regeringen internationale voedseltransporten beperken, waardoor het aanbod wordt verstoord. Daarnaast zijn er natuurlijke risicos op het mislukken van oogsten, zoals recentelijk bosbranden en extreme droogtes in Noord-Amerika, de uitbraak van Afrikaanse varkenspest in Azië en een sprinkhanenplaag in Oost-Afrika. Deze bedreigingen zullen alleen maar toenemen door klimaatverandering.
Anders boeren
Novel foods, zoals macro-algen (zeewier), vliegenlarven, meelwormen en micro-algen als chlorella hebben de potentie om gezonde, risicovrije diëten te verschaffen en ondervoeding het hoofd te bieden, zegt Asaf Tzachor, eerste auteur van het artikel in een persbericht. Marginale verbeteringen van de productiviteit zijn niet genoeg om die gevaren de kop in te drukken. Voor een toekomstbestendige voedselaanbod is integratie van compleet andere manier van boeren nodig in het huidige systeem.
De nieuwe voedselbronnen kunnen de manier waarop het voedselsysteem werkt ingrijpend veranderen. De modulaire, compacte systemen waarin ze worden gekweekt, zijn geschikt voor binnensteden, maar ook voor geïsoleerde gemeenschappen, zoals op eilanden. Omdat het voedsel lokaal verbouwd wordt, maakt het gemeenschappen onafhankelijk van wereldwijde voedselketens. Bovendien lopen ze met gesloten systemen weinig of geen risico dat hun voedselvoorziening wordt bedreigd door klimaatverandering.
Acceptatie
Volgens de onderzoekers zijn alternatieve voedselsystemen die niet op planten of dieren zijn gebaseerd efficiënter, duurzamer en minder gevoelig voor verstoringen dan de huidige systemen. Probleem is wel de acceptatie door de consument. En daar schort het nogal aan. Vooral insecten eten heeft nog een lange weg te gaan, zo blijkt uit een Wageningse studie uit 2017. Mensen willen het niet of walgen ervan, zegt onderzoeker Muriel Verain. Een vervolgstudie uit 2020 laat zien dat de consument inmiddels wel iets meer geneigd is meelwormen en andere alternatieve eiwitten te eten. Intensieve communicatie over de voordelen voor het milieu, voedselzekerheid en vermijden van dierenleed zal de consument verder over de streep moeten trekken.
Beeld: Gesloten systeem van productie in bioreactor van chlorella en spirulina algen (Foto: Vaxa, Iceland)
