EU spreekt zichzelf tegen

Even wat achtergrondinformatie: In 2017 heeft het Hof van Justitie van de Europese Unie verboden om plantaardige producten melk, kaas, room, boter of yoghurt te noemen. Die namen zijn volgens het Hof voorbehouden aan producten van dierlijke afkomst. Het verbod is opgenomen in EU-Verordening 1308/2013, dat gaat over de gemeenschappelijke ordening van de markten voor landbouwproducten. Het is een vrij bijzonder verbod, als je bedenkt dat amandelmelk al 700 jaar gebruikt wordt in verschillende Europese landen en nu ineens niet meer zo mag heten. 

Amendement

De Europese Parlement doet er nog een schepje bovenop. In 2019 werd een voorstel gedaan voor een amendement op de EU-Verordening, zogenaamd om de consument te beschermen. In dit amendement, nummer 171 van de lijst, staat dat zuivelbenamingen op geen enkele manier mogen worden gebruikt voor producten die niet van dieren afkomen. Op een pak sojamelk mag bijvoorbeeld niet romig of alternatief voor melk staan. 

Sterker nog, bij een ruime interpretatie van het amendement wordt het zelfs verboden om de disclaimer zuivelvrij of dit product bevat geen melk op een verpakking te zetten. Dat is juist informatie die de consument beschermt en hem in staat stelt om bewuste keuzes te maken. Het amendement druist hiermee ook nog eens in tegen een andere EU-Verordening (1169/2011), die stelt dat consumenten eerlijke en juiste informatie over hun voedsel moeten ontvangen.

De Europese consumentenorganisatie BEUC, die wérkelijk de belangen van de Europese consument beschermt, heeft het Europese Parlement afgeraden om voor het amendement te stemmen. Volgens de organisatie leidt het alleen maar tot verwarring en maakt het plantaardige producten moeilijker herkenbaar, terwijl een meer plantaardig dieet juist gestimuleerd zou moeten worden in het kader van klimaatdoelen. 

Lobby

In oktober 2020 heeft het Europese Parlement desondanks vóór de invoering van amendement 171 gestemd. Op hetzelfde moment stemde de leden tégen amendement 165, waarmee werd getracht om het gebruik van vleesnamen zoals burger, worst en kip voor vleesvervangers te verbieden. Een nogal tegenstrijdige uitkomst, terwijl de belangen voor de consument bij beide amendementen hetzelfde zijn. Wellicht heeft Arjen Lubach, die een paar weken eerder amendement 165 bespotte in zijn tv-programma Zondag met Lubach, meer invloed in de EU dan hij denkt. Of misschien is de Europese zuivelindustrie sterker in lobbyen dan de vleesindustrie. Of de zuivelindustrie die lobby echt nodig heeft, is de vraag. 

De plantaardige zuivelindustrie vormt nauwelijks een bedreiging. In 2019 draaide de Europese markt voor vlees- en zuivelvervangers slechts 4,4 miljard euro omzet. Hoewel de ING-bank verwacht dat deze omzet zal stijgen naar 7,5 miljard euro in 2025, zijn deze bedragen een schijntje op de totale uitgave aan vlees en zuivel in de EU van zon 300 miljard euro per jaar.

Boer tot bord

Met amendement 171 is het ook niet meer toegestaan om op een verpakking van bijvoorbeeld havermelk een vergelijking te maken met koemelk wat betreft CO₂-uitstoot. Hiermee gaat het Europese Parlement in tegen de Farm-to-Fork-strategie van de Europese Commissie. In die strategie staat beschreven hoe Europa tot een eerlijker, gezonder en milieuvriendelijker systeem voor voedselproductie kan komen. Vlees- en zuivelvervangers kunnen hier juist aan bijdragen, omdat die in het algemeen minder milieu-impact hebben dan dierlijke producten. Daarnaast staat in de Farm-to-Fork-strategie dat de consument in staat moet worden gesteld om duurzame keuzes te maken in zijn voeding. Door de CO₂-uitstoot van producten te censureren, belemmert de EU de consument hier juist in.

Domme consument

Niet alleen druist amendement 171 in tegen de belangen van het milieu en de consument, het kan zelfs worden opgevat als een belediging. Blijkbaar schat de EU consumenten in als zo dom en onwetend, dat ze in de war raken van het woordje melk, ook als dat vooraf wordt gegaan door geen. 

De plantaardige zuivelfabrikant Oatly heeft in reactie op het amendement de gekscherende campagne Are You Stupid?gelanceerd. Onderdeel van deze campagne is een quiz waarin de consument wordt gevraagd welke van de twee drinkpakken op de afbeelding melk is: degene waar melk op staat of degene waar haverdrink op staat (zie afbeelding).

Of de campagne effect heeft, moet nog duidelijk worden. Het verbod voor de plantaardige zuivelindustrie is nog niet definitief: de Europese Raad moet het amendement nog goedkeuren. Of niet. Hierover is de Raad eind januari 2021 in beraad gegaan, maar de uitkomst is nog onbekend.

 

 

Beeld: Oatly