Colataks is vooral economische prikkel
In augustus 2017 werd in Cook County, Illinois (VS) een belasting ingevoerd op suikerhoudende frisdranken, inclusief frisdranken die kunstmatige zoetstoffen bevatten. Hoewel bescheiden - iets meer dan drie cent per liter - zorgde de prijsverhoging voor een tamelijk forse daling van de consumptie met 27 procent in Cook County zelf. Gecorrigeerd voor consumenten die elders frisdrank insloegen, was de daling nog steeds een ruime 20 procent.
Al na vier maanden, in december 2017 werd de colataks afgeschaft en veerde de consumptie van suikerhoudende frisdrank weer terug naar het niveau van voor de invoering. Een gemiste kans voor preventie, stelt Lisa Powell, hoogleraar openbare gezondheidszorg aan de Universiteit van Illinois en eerste auteur van het onderzoek in het begeleidend persbericht. Als we eraan vast hadden gehouden, was de consumptie van suikerhoudende dranken blijvend gedaald en daarmee ook de risicos van obesitas, diabetes type-2 en hart- en vaatziekten.
Voorschoolse opvang
De reden dat de colataks kort na invoering alweer werd afgeschaft, was dat gezondheidsbevordering niet het eerste doel was om hem in te voeren. Het ging de regionale overheid vooral om de opbrengst van de belasting, die nodig was om de voorschoolse opvang te financieren - op zich ook een nobel doel. In de aanloop naar de invoering van de colataks was er daarom ook weinig of geen tijd ingeruimd om mensen te vertellen waarom het belangrijk is om minder suikerhoudende dranken te consumeren. Dat zou volgens eerdergenoemde Powell een verklaring kunnen zijn voor het snelle terugveren van de consumptie na het afschaffen van de colataks.
De vraag is of die verklaring hout snijdt. In het onderzoek zelf wordt ook verwezen naar ervaringen in Denemarken. Daar werd de belasting op suikerhoudende dranken in 2012 verhoogd, om vervolgens na anderhalf jaar te worden gehalveerd, waarna hij in 2014 helemaal werd afgeschaft. De eerdere daling in de consumptie van suikerhoudende frisdrank werd na afschaffing meer dan gecompenseerd werd door de daaropvolgende stijging. Met andere woorden: de veronderstelde signaalfunctie van een colataks, namelijk dat suikerhoudende frisdranken niet gezond zijn, lijkt er niet of nauwelijks te zijn.
Sluitende begroting
Blijkbaar zijn mensen helemaal niet zo bezig met wat er wel en niet gezond is aan de producten die ze in hun mond stoppen. Maar hoe erg is dat? Mag je als overheid pas een belasting op suikerhoudende frisdrank en andere ongezonde producten invoeren als iedereen ervan overtuigd is dat minder frisdrank beter is voor de gezondheid? Of kun je gewoon een colataks invoeren, bijvoorbeeld om de kinderopvang gratis te maken of de btw op groenten en fruit te verlagen?
Bij zon indirecte belasting staan de inkomsten voorop en is de verminderde consumptie van suiker een neveneffect. Een bijkomend voordeel is bovendien dat de regering niet jarenlang met fabrikanten hoeft te onderhandelen over het gezonder maken van frisdranken en snoep in het kader van een Nationaal Preventieakkoord. In plaats van te blijven polderen zou het kabinet bijna per direct het kwartje van Rutte kunnen invoeren op suikerhoudende frisdrank, zoals zijn voorganger Wim Kok dertig jaar geleden de accijns op autobrandstof met een kwartje verhoogde.
Beeld: Diabetesfonds
