Genetisch gemanipuleerd varken is potentiële orgaandonor

PIG 05049 heette het boek van ontwerpster Christien Meindertsma, waarin ze laat zien hoe alle delen van het varken worden benut. Behalve de knor, voegde schrijfster Yvonne Kroonenberg er een paar jaar later aan toe. Doneren van complete organen voor transplantatie hoorde daar nog niet bij, die werden zo gegeten of verwerkt tot worst en frikandel. Alleen hartkleppen worden al jarenlang routinematig getransplanteerd, terwijl darmslijmvlies van varkens gebruikt wordt voor de productie van heparine, een bloedverdunner.

 

Afstoting

Een forse belemmering voor het gebruik van varkensharten, -levers en -nieren voor transplantatie is dat ze vrijwel meteen worden afgestoten. Dat geldt trouwens ook voor organen van andere zoogdieren. De reden is dat dierlijke cellen aan de buitenkant zijn bezaaid met alfa-gal, een handzame afkorting van galactose-alfa-1,3-galactose, geen eiwit, zoals de Volkskrant abusievelijk vermeldde, maar een oligosaccharide, een verbinding bestaande uit twee suikers. Dat geldt voor de meeste zoogdieren, behalve voor ons en andere primaten. Hartkleppen van een varken bevatten alleen nog maar bindweefsel, geen cellen en bevatten dus ook geen alfa-gal.

Onderzoekers zijn al jaren bezig om te kijken ze varkens kunnen fokken met organen die niet worden afgestoten als ze bij mensen worden geïmplanteerd. Daarbij wordt veelvuldig gebruik gemaakt van gene silencing, waarbij het gen (GGTA1) dat codeert voor de productie van het enzym galacotsyltransferase wordt geblokkeerd door het inbrengen van een stukje DNA. Daardoor wordt er ook geen alfa-gal meer gemaakt. Het Amerikaanse bedrijf Revivicor heeft de techniek enkele jaren met succes toegepast bij Large White varkens, en vervolgens een aanvraag gedaan voor commerciële productie. 

 

Rood vlees-allergie

Met de toelating door de FDA is volgens een vertegenwoordiger van een stap gezet om het tekort aan organen voor transplantatie aan te pakken. Een stap inderdaad, want alfa-gal is lang niet de enige verbinding op de celwand van varkens die afstotingsreacties veroorzaakt. Waarschijnlijk zullen er nog wel wat meer genen van het varken tot zwijgen moeten worden gebracht, willen de organen niet worden afgestoten door het menselijk immuunsysteem. Waarbij de vraag is hoever je kunt gaan, zonder de levenskracht van het varken aan te tasten.

Het komt de fabrikant daarom waarschijnlijk goed uit dat vlees van het gemodificeerde varken ook mag worden gegeten door mensen die allergisch zijn voor rood vlees, het zogeheten alfa-gal syndroom. Die allergische reactie is een vrij recent verschijnsel, die waarschijnlijk wordt ingeleid door een tekenbeet.

Veel voorkomende teken, zoals in Nederland de schapen- of hondenteek (Ixodes ricinus) krijgen alfa-gal in hun speeksel nadat ze een dier hebben gestoken. Als ze zich daarna vastzetten in de menselijke huid, leidt dat bij daarvoor gevoelige mensen tot de productie van IgE-antilichamen. Als zo iemand een paar weken later rood vlees eet en zichzelf daarmee blootstelt aan alfa-gal kan er na een paar uur een heftige allergische reactie optreden. De allergie komt betrekkelijk weinig voor - naar schatting 4 op de 100.000 mensen - maar nog wel zo vaak dat artsen er rekening mee moeten houden bij het voorschrijven van bloedverdunners (heparine) dat wordt gewonnen uit dierlijke cellen.

 

Brug te ver 

Mensen met een allergie voor rood vlees zullen nog even moeten wachten voordat er alfa-gal vrij vlees bij de slager ligt. In Europa is de kans daarop sowieso al vrij klein - om niet te zeggen nihil - omdat genetisch gemodificeerde dieren nog meerdere bruggen te ver zijn voor publiek en politiek. 

In de Verenigde Staten kan het ook nog wel even duren. De toelating van de FDA beperkt zich tot een enkele varkenshouderij in de staat Iowa, die maximaal 1000 GalSafe varkens per jaar produceert. Bovendien is het vlees weliswaar toegelaten voor consumptie, maar heeft de FDA niet gecontroleerd of de allergische reactie inderdaad niet optreedt. Volgens Jaydee Hanson van het Center for Food Safety is het laatste woord daarover nog niet gezegd. Het zou zomaar kunnen dat de federale rechter eist dat er nader onderzoek gedaan moet worden.

 

Beeld: Pixabay, toont een gewoon varken, niet het GalSafe varken.