Nederlandse import Braziliaanse soja groeit met 40 procent
De sojaboon is een peulvrucht waar de tongen over los gaan. Het is gewas dat verguisd en geliefd wordt en de teelt is verantwoordelijk voor de kap van veel tropische bossen; vooral in Brazilië. De boon wordt meestal gedroogd en gepeld en daarna industrieel verwerkt tot olie en meel. De olie wordt bijvoorbeeld toegepast in margarine, koekjes en sauzen. Het eiwitrijke meel wordt vooral als veevoer gebruikt voor pluimvee, varkens en koeien.
Veelal wordt de fout gemaakt dat de toename van soja alleen op conto geschreven moeten worden van de veevoerindustrie, De import van soja voor de humane consumptie is echter ook gestegen door de vraag naar sojadranken, soja-olieproducten en natuurlijk de vegaburger. Volgen Jaap Korteweg van De Vegetarische Slager is de verkoop van zijn producten in het afgelopen jaar met 40 procent gestegen door de coronacrisis. Hij verwacht dat de vleesmarkt in 2030 voor 20 procent uit plantaardig vlees bestaat. In de meeste producten van de Vegetarische Slager zit soja en specifiek soja-eiwit dat uit sojameel wordt gehaald. Nagenoeg dezelfde basis als voor diervoeders.
Sojaschroot en sojaolie
De toename van 14 procent betekent zowel 14 procent meer sojaschroot als sojaolie, geeft CBS-woordvoerder Cor Pierik aan. Exacte cijfers over de import- en exportontwikkeling tussen de verhouding sojaolie en sojaschroot van afgelopen jaren zijn er niet, omdat er teveel discrepanties in de data zitten, maar je kunt stellen dat de toename van de import van sojabonen evenredig toegeschreven kan worden aan de vraag van de humane voedingsindustrie en niet louter door diervoeders.
Als soja namelijk alleen voor veevoer gebruikt zou worden, werd de prijs van veevoer te hoog en zouden er wellicht andere eiwitrijke voedergewassen gebruikt worden. De sojaolie voor humane consumptie zorgt dat de hele sojaboon verwaard kan worden en andersom natuurlijk. Beide sojaproducten zijn belangrijk voor de afzet. Zonder sojaschroot of meel zou de olie te duur worden. Degenen die wijzen dat vleeseten bijdraagt aan de kap van de tropische bossen, maar wel sojaproducten eet, zouden de hand tevens in eigen boezem kunnen steken.
Soja is een bulkproduct
Nederland importeert daarnaast alleen gecertificeerde duurzame sojabonen en producten. Dit zijn papieren certificaten die gekocht worden, maar de soja die Nederland binnenkomt, is niet per definitie afkomstig van een duurzame teelt. Soja is een bulkproduct en het blijkt lastig en duur om soja apart te verschepen en te verkopen. De certificaten zorgen er wel voor dat de duurzame teelt zonder houtkap gestimuleerd wordt.
Maar dat betekent niet dat er geen tropische bossen meer worden gekapt. Pierik: Als je kijkt naar toename plus 40 procent van soja uit Brazilië dan lijkt dit een forse toename, maar in feite komt slechts een procent van de Braziliaanse teelt in Nederland terecht. Brazilië verbouwt namelijk 37 miljoen hectare soja. Verreweg de meeste soja gaat naar China. Het is wel zo dat de sojateelt in Brazilië jaarlijks met 1,4 miljoen hectare groeit. In die zin is het goed te begrijpen dat sommige mensen en ngos zeer kritisch op de teelt zijn, want bij de jaarlijkse groei van 1,4 miljoen hectare zit natuurlijk ook een gedeelte boskap bij.
Doorvoer factor
Niet alle soja die Nederland importeert, wordt in Nederland gebruikt of geconsumeerd. Een groot deel wordt opgeslagen of verwerkt en vervolgens geëxporteerd. Van de 4,3 miljard kilogram sojabonen die Nederland invoert, zit er een grote doorvoer factor bij, verklaart Pierik. Wat we importeren en vervolgens exporteren is substantieel en gaat naar het Europese achterland. Maar er wordt meer soja in de Rotterdamse haven gelost dan de 4,3 miljard kilogram. De rechtstreekse doorvoer naar bijvoorbeeld Duitsland blijft buiten de statistieken. Hier staan alleen verwerkte of verhandelde producten in; alles wat geen Nederlandse eigenaar heeft, wordt gezien als rechtstreekse doorvoer. Hoe groot deze hoeveelheid is, houden we als CBS niet bij. Dit is namelijk geen Nederlandse economische activiteit.
Brazilië grootste leverancier sojabonen Nederland
In 2019 werd Brazilië volgens de CBS-cijfers weer de grootste leverancier van sojabonen voor Nederland, vooral door een sterke afname van de import uit de VS. Tussen 2014 en 2019 was de VS de grootste leverancier en daarvoor was dat Brazilië. In het gehele jaar 2019 kwam 44 procent van de ingevoerde sojabonen uit Brazilië, bijna een verdubbeling ten opzichte van 2018 (23 procent).
In de eerste helft van 2020 was zelfs 65 procent van de import Braziliaans, maar dat heeft deels te maken met seizoeneffecten. De import uit Brazilië vindt namelijk vaker in de eerste helft van het jaar plaats dan de import uit de VS. Brazilië en de VS waren in 2019 samen goed voor 82 procent van de Nederlandse sojabonenimport. De overige 18 procent kwam uit andere landen.
Nederland grootste importeur sojabonen van de EU
Van alle EU-landen is Nederland de grootste importeur van sojabonen en het is daarbij ook de grootste EU-importeur uit Brazilië en de Verenigde Staten. Andere grote importeurs van sojabonen zijn Spanje en Duitsland. De hoge notering van Duitsland komt deels door een forse invoer uit Nederland. Dat zijn sojabonen die Nederland heeft ingevoerd en daarna zonder bewerking heeft wederuitgevoerd naar Duitsland.
Wereldwijd is Nederland volgens de Food en Agriculture Organization (FAO) van de Verenigde Naties de vierde importeur van sojabonen. China importeert met afstand de meeste sojabonen (88,0 miljard kilogram in 2018), gevolgd door Argentinië (6,4 miljard), Mexico (5,2 miljard) en Nederland (4,3 miljard). Circa drie kwart van de Braziliaanse export heeft als bestemming China.
Meeste sojabonen verwerkt in Nederland
Circa een kwart van alle door Nederland ingevoerde sojabonen gaat meteen door naar het buitenland als wederuitvoer. Het grootste deel wordt in Nederlandse fabrieken verwerkt tot sojameel als met name veevoederproduct of tot sojaolie voor met name menselijke consumptie. De sojaproducten zijn niet alleen voor de Nederlandse markt, maar gaan ook als export van Nederlandse makelij naar het buitenland. Daarnaast importeert Nederland ook sojaschroot dat als wederuitvoer direct doorgaat naar het buitenland.
De totale import van soja had in de eerste helft van 2020 een waarde van 1,3 miljard euro. Circa 64 procent kwam uit Brazilië (naast sojabonen ook veel sojaschroot) en 18 procent uit de Verenigde Staten (vrijwel alleen sojabonen). De totale export van soja had in de eerste helft van 2020 een waarde van 1 miljard euro. De belangrijkste landen van bestemming zijn Duitsland, België en het Verenigd Koninkrijk. Dat geldt voor zowel de export van Nederlandse makelij als de wederuitvoer door Nederland.
Tekst: Reinout Burgers Beeld: Pixabay
