Plantaardige melkproducten mager in voedingswaarde
De consumptie van koemelk is terug te voeren tot de 7e eeuw voor Christus, en is nu een volledig geïntegreerde voedingsstof in alle culturen wereldwijd. Maar de hegemonie van melk begint een beetje af te brokkelen. Vanwege ethische, milieu- en gezondheidsoverwegingen is er namelijk een grotere belangstelling van de consument voor alternatieve 'melk' dranken (in het Engels ook wel 'mylk' genoemd), afgeleid van waterige extracten van plantaardige ingrediënten, waaronder noten, peulvruchten en granen. Plantaardige melkalternatieven vergroten de mogelijkheden om te voorzien in de behoeften van diverse bevolkingsgroepen die zich zorgen maken over zuivel. Bovendien neemt de consumptie ervan toe door ogenschijnlijk toenemende prevalentie of aanwezigheid van gezondheidsperikelen, zoals melkeiwitallergie en lactose-intolerantie. Ook is er vraag van de consument naar veganistisch/vegetarisch voedsel uit bezorgdheid over het welzijn van dieren. Sommige consumenten maken zich ook zorgen over het effect van de zuivelproductie op het milieu en zien (of vooral denken dat) plantaardige melk als een duurzaam alternatief voor koemelk. Er zijn meerdere vergelijkende levenscyclusanalyses (LCA's) uitgevoerd, waaruit blijkt dat de uitstoot van broeikasgassen, eutrofiëring (overbemesting voedselverrijking), water en landgebruik tijdens de productie inderdaad aanzienlijk minder zijn bij mylkproducten, hoewel sommige plantaardige producten een grotere ecologische impact kunnen hebben op basis van geproduceerde eiwit per kilogram, zoals amandelen.
Koemelk is een onweerlegbaar basisvoedsel
Echter, naast milieuvraagstukken is ook de kwantiteit van kwalitatief hoogwaardige voedingsstoffen een belangrijk aspect bij duurzame diëten. Koemelk is een economische en toch nutriëntenrijke energiebron, die zeer veel biologisch beschikbare eiwitten bevat met essentiële vitaminen en mineralen, maar ook bioactieve verbindingen, zoals peptiden en lipiden. Koemelk is een onweerlegbaar basisvoedsel. Een representatieve Australische voedingsonderzoek (National Nutrition and Physical Activity Survey, 2011-12) toonde aan dat door de inname van koemelk de bevolking een belangrijk deel van de noodzakelijk nutriënten binnenkrijgt. Zon 20 procent van het totale calcium, 8,7 procent van de fosfor, 17,3 procent van het jodium, 5,2 procent van de vitamine A, 4,6 procent van de B6 en 17,5 procent van de B12-inname. Een bevinding die ook in een Canadees onderzoek werd herhaald. Uit observatie- en voedingsmodelstudies is gebleken dat de consumptie van koemelk een betrouwbare indicator is voor de kwaliteit van de voeding in meerdere leeftijdsgroepen, waarbij consumenten eerder voldoen aan de behoefte aan eiwitten, essentiële mineralen en vitaminen A, B2, B6 en B12. Een ideaal alternatief voor koemelk zou volgens de Australische onderzoekers vergelijkbare niveaus van deze nutriënten moeten leveren, zonder dat er grote veranderingen in de voedingspatronen nodig zijn om aan de behoeften te voldoen.
Geen volwaardig voedingswaarde-alternatief
Alleen hier blijkt de schoen toch een beetje te wringen. Op dit moment zijn de alternatieven plantaardige producten geen volwaardig voedingswaarde-alternatief voor koemelk en lijkt de consument een verkeerd beeld te hebben van deze plantaardige dranken en hun voedingswaarde. Ze worden gezien als gezondere alternatieven, concluderen de Australische wetenschappers die het rapport Got Mylk? The Emerging Role of Australian Plant-Based Milk Alternatives as A Cows Milk Substitute hebben geschreven. De analyse keek naar plantaardige melk die wordt verkocht in grote Australische supermarkten zoals Woolworths, Coles en natuurvoedingswinkels van afgelopen november tot januari van dit jaar. Van de geanalyseerde producten waren 48 afkomstig van noten en zaden, 27 van peulvruchten, 10 van kokosnoot, 19 van granen en 11 van gemengde bronnen. Ze beschrijven hun bevindingen als een onthutsende ontdekking, aangezien de consument de neiging heeft om plantaardige melk als mineraalrijk te beschouwen.
Laag in micronutriëntengehalte
De studie, gepubliceerd in Nutrients (Open Access Journal MDPI), toonde aan dat plantaardige melk bijzonder laag is in vitamine A, vitamine B12, eiwit, zink en jodiumgehalte. Dit ondanks het feit dat 57 procent van de onderzochte producten al extra verrijkt waren met micronutriënten. Zo bevatten alle producten, met uitzondering van de plantaardige melk uit gemengde bronnen, weinig tot geen vitamine B12. Het eiwitgehalte is ook lager, namelijk 0 tot 4,2 g/100 ml, terwijl dat van koemelk 3,2 tot 4,7 g/100 ml is. Geen van de onderzochte producten was verrijkt met zink of jodium, hoewel één product op basis van peulvruchten kelp (bruinwier) bevatte, een rijke bron van jodium. Daarnaast had slechts een derde van de onderzochte producten hetzelfde calciumgehalte als koemelk. Misschien is het belangrijkste voordeel van plantaardige melk wel het lagere suikergehalte, dat varieert van 1,1 tot 3,7 g/100 ml, terwijl dat van koemelk 5,3 g/100 ml is. Ondanks de verrijking van sommige producten bleken plantaardige melkalternatieven slechte bronnen van sommige micronutriënten te zijn", schreven de onderzoekers.
Effecten op jongeren en oudere vrouwen
Er werd verder onderzocht hoe de vervanging van koemelk door plantaardige melk gevolgen zou hebben voor adolescenten van 12 tot 18 jaar en vrouwen boven de 50 jaar. Dit komt omdat deze leeftijdsgroepen 'speciale fysiologische eisen' hebben, zoals de gezondheid van de botten, die worden ingevuld door de inname van melkvoeding. Voor de adolescenten zou het drinken van koemelk 64 procent tot 90 procent van hun geschatte gemiddelde eiwitbehoefte (Estimated Average Requirement - EAR) kunnen dekken. De consumptie van plantaardige melk voorziet echter slechts 4 procent tot 23 procent van deze EAR eiwitbehoefte, met uitzondering van peulvruchten met 55 procent tot 78 procent. Voor vrouwen ouder dan 51 jaar werd dezelfde trend waargenomen. Peulvruchten hadden voor beide leeftijdscategorieën een calciuminname van 98 procent EAR en dit is vergelijkbaar met koemelk.
Onoordeelkundige vervanging van koemelk
Het drinken van koemelk kan voor 97 procent in de EAR eiwitbehoefte voorzien, terwijl het drinken van plantaardige melk met slechts 5 procent tot 24 procent volodent aan de EAR, met uitzondering van de peulvruchten met 84 procent. Onze analyse geeft aan dat koemelk een belangrijke bron van eiwit, calcium en zink bij adolescenten en oudere vrouwen is en levert 50 procent of meer van de dagelijks aanbevolen hoeveelheid voor beide bevolkingsgroepen. Onoordeelkundige vervanging van koemelk door de plantaardige alternatieven zou de inname van eiwitten en micronutriënten, met name vitamine A, B2, B12, jodium en zink, kunnen verminderen en leiden tot een vermindering van meer dan 50 procent van de geschatte gemiddelde behoefte aan eiwitten, zink en calcium", concludeert het onderzoek dat overigens geen externe financiering kreeg, maar werd ondersteund door de non-profit organisatie Grains and Legumes Nutrition Council. De onderzoekers hebben bij de nationale regelgevende instantie er op aangedrongen om een adviserende etikettering in te voeren, met name voor oudere vrouwen en jongeren die een hogere inname van micronutriënten nodig hebben.
Tekst: Reinout Burgers Beeld: Pxhere
