Fotoserie: Maakt regeneratieve landbouw boeren weer hip?
Dit artikel komt uit de tweede editie van VORK 2019. Wilt u VORK niet missen? Word dan vandaag nog abonnee of vraag een gratis proefnummer aan. Student? Vraag dan het speciale studentenabonnement aan.
Het moet een gek gezicht zijn geweest. Zeker voor de boeren die hun dorpen de afgelopen decennia zagen leeglopen. Tussen de ruïnes van de verlaten boerderij La Junquera - ruim een uur rijden van het dichtstbijzijnde vliegveld bij Murcia - liepen vorige zomer plotseling honderden mensen rond. En niet het soort dat je hier normaal aantreft, tussen de meer dan 80 procent zestigplussers.
Het was echt festivalpubliek, met van die gekke leggings, zegt Yanniek Schoonhoven. Op de boerderij van haar verloofde organiseerde ze het Regeneration Festival ter ere van de alternatieve vorm van landbouw die het jonge stel hier toepast. Regeneratief staat voor het herstel regereneren van land, met als grote vijand de monocultuur. Maar de naam lijkt hier ook van toepassing op menselijke generaties.
To the beat
Schoonhoven en Chico de Guzman doen er in elk geval hun best voor. En niet alleen met het festival waar de toegestroomde bezoekers elke ochtend naast een dj in het veld de dag aftrapten met planting to the beat. Ook nu nog lopen hier regelmatig nieuwe, jonge gezichten voorbij.
Schoonhoven is voor de buren inmiddels al een bekende. Tweeënhalf jaar geleden verhuisde ze vanuit Utrecht naar de boerderij van haar geliefde. Ze had Alfonso Chico de Guzman leren kennen bij haar scriptieonderzoek voor de master Sustainable Development en wilde niet meer weg.
De 28-jarige zoon van een adellijke familie die hier al decennialang honderden hectaren land bestiert had net een zakenstudie in Boston achter de rug. Anders dan de meeste studerende jongeren was hij teruggekomen om het land van zijn ouders en grootouders te runnen. Maar dan wel op een modernere manier.
Dat zou je althans denken als je de mensen ziet die erop afkomen. Achter een van de scheefhangende houten deuren op La Junquera zitten vandaag vier twintigers verstopt. Ze hangen op banken of zitten achter hun laptop. Er schalt een jazzmuziekje tussen de witgepleisterde muren en een enorm tv-scherm toont een klassiek schilderij.
Paardenploeg
Hydrologiestudent Bart Housmans uit Utrecht kijkt vrolijk om zich heen: Dit is ons kantoor, met koffie, thee en wifi. Samen met vijf andere studenten werkt hij hier aan individuele studies, onder meer naar de opvang van water en sediment of de vergelijking van composthopen. Twee dagen per week volgen ze gezamenlijke programmas.
Housmans: Laatst liet een oude boer zien hoe hij met zijn paardenploeg en een muilezel het land bewerkt. Een Italiaanse jongeman valt hem bij: Dat is niet nostalgisch ofzo. Zon ploeg is vaak efficiënter dan grote machines, bijvoorbeeld op kleine veldjes of om goed onder de bomen te komen.
De paardenploeg druist in tegen de modernisering die de familie van Alfonso de afgelopen eeuw voorstond. Steeds meer grote machines maakten het personeel op boerderijen als La Junquera overbodig en veranderden hun woningen in ruïnes. Ook de velden veranderden zichtbaar door de mechanisatie. Groeiden er vroeger op terrassen nog verschillende gewassen, tegenwoordig staan op vlak getrokken hellingen eindeloze rijen amandelbomen; verder niets.
Nieuw leven
Chico de Guzman wil dat veranderen. Hij kwam uit Boston terug met een plan voor een biologische groentetuin en raakte gedurende de rit in de ban van een veel verder gaande hervorming van het land: regeneratieve landbouw. Hij leerde erover via Commonland, een Nederlandse organisatie die wereldwijd verschillende projecten opzet om landbouwgrond te herstellen. Door boerenakkers niet langer met monocultuur uit te putten en bloot te stellen aan bodemerosie een groot probleem in deze droge, heuvelachtige Zuid-Spaanse regio hoopt de organisatie het platteland weer nieuw leven in te blazen. Met meer dieren, planten én mensen.
Chico de Guzman lijkt daar al behoorlijk in te slagen. Met steun van Commonland verandert hij niet alleen zijn akkers, maar ook de mensen die erop werken. Vijf hectare van zijn land gaf hij vijf jaar lang in bruikleen aan Ecoystem Restoration Camps, een organisatie die zich in het kielzog van Commonland richt op educatie over regeneratieve landbouw.
Eens in de paar weken waaien in het kamp weer nieuwe vrijwilligers aan, vaak twintigers uit Engeland, Amerika of Nederland. Op verschillende manieren proberen ze bijvoorbeeld om de door machines samengedrukte grond weer luchtig en levendig te maken met gevarieerde beplanting. Die werd laatst gecontroleerd kortgeknabbeld en bemest door de schapenkudde van een herder.
De vrijwilligers houden natuurlijk ook kampvuuravonden. Of ze zelf écht boer willen worden, weten velen nog niet, maar dit is in elk geval een leuke, nuttige en leerzame ervaring.
Echte nerd
Andere jongeren in La Junquera kwamen af op de Regeneration Academy die Schoonhoven heeft opgezet om studenten zoals Housmans te begeleiden. Daar leent de experimentele landbouw zich goed voor, want hoe regeneratiever, hoe ingewikkelder, zegt Schoonhoven. Door verschillende gewassen te verbouwen en dieren en micro-organismen aan te trekken, grijpen meerdere ecosystemen in elkaar. Dan wordt het echt complex.
Die complexiteit is een uitkomst voor Schoonhoven, want hoewel ze het leven hier fijn vindt, wil ze geen boerin worden. Ze noemt zichzelf een echte nerd. Volgens Schoonhoven zijn veel van haar studenten op zoek naar een meer inspirerende werkplek dan een kantoorbaan. Van de vier die er vandaag zijn, willen er twee later een eigen boerderij.
Of de jongeren van La Junquera de boerensector gaan verjongen, is dus nog maar de vraag. Zij zijn ook niet de enige hoop van Commonland. De organisatie startte in de Zuid-Spaanse regio drie jaar geleden de vereniging Alvelal, met inmiddels 240 leden. Tientallen van hen zijn boeren die experimenteren met minder ploegen en meer onderbegroeiing. De vereniging telt ook veel andere ondernemers en lokale overheden. Zij proberen op allerlei manieren de toekomst van de regio te versterken.
Rotstekening
Dietmar Roth, coördinator van een toeristisch programma van Alvelal, laat het zien in een veld vol tijm, rozemarijn en salie. De kruiden staan keurig geplant tussen gestapelde stenen in de vorm van een achtduizend jaar oude rotstekening die een paar kilometer verderop te bewonderen is. De plantjes voorkomen bodemerosie, trekken bestuivers aan en worden een nieuwe bestemming voor toeristen die vanuit de kust ook eens het echte Spanje willen zien. Zo probeert Alvelal bewoners trots te maken op hun regio, meer werkgelegenheid te scheppen en hopelijk ook de jongeren weer terug te krijgen.
De grote gezamenlijke drijfveer van alle leden van Alvelal is voorkomen dat jongeren uit de regio wegtrekken. Restauranthouders, hoteleigenaren en chefs komen er keer op keer op terug tijdens een workshop waarin ze elkaar leren om lokale producten in een modern jasje op tafel te zetten. Met dit soort workshops hoopt Roth vooral meer samenwerking tussen bewoners te stimuleren, inclusief de boeren.
Boeren moeten niet alleen focussen op produceren, maar ondernemender worden. Waar kunnen ze hun producten verkopen? Ook onderling kunnen boeren volgens hem meer samenwerken. Jonge mensen willen alleen nog boer worden als ze ook weekenden hebben en op vakantie kunnen. Als je in een associatie met elkaar dingen afstemt, kun je opvang regelen en samen materiaal inkopen.
Schone plantages
En de regeneratieve landbouw zelf, heeft die ook een uitwerking op jongeren zoals we zien in La Junquera? Nou, op jongeren uit Nederland misschien, zegt Miguel ÁngelGómez Tenorio. Hij is een van de jonge boeren van Alvelal. Net als Chico de Guzman nam deze 32-jarige Spaanse boer de boerderij van zijn vader over, maakte die biologisch en experimenteert nu met regeneratieve landbouw. Dat doen helaas niet veel van zijn klasgenoten van de bachelor Agro Engineering en de master Plant Production aan de universiteit van Alemería .
Jongeren van hier zijn volgens mij niet speciaal geïnteresseerd in dat soort landbouw, zegt Tenorio. Net als hun ouders willen ze liever schone plantages met alleen amandelbomen. Onderbegroeiing ziet er niet netjes uit en onttrekt alleen maar water en voedingstoffen aan de amandelen.
Ze willen bovendien de ruimte voor grote machines. Op de landbouwbeurs waar Alvelal deze lente ook een kraampje heeft, is goed te zien waartegen de organisatie moet strijden. Op de binnenplaats naast de ingang staan drie enorme tractoren van bekende merken zoals John Deere in de zon te glimmen. Die hebben op veel jongeren ook hun aantrekkingskracht, zegt Tenorio.
Romantisch
Niet op de jongeren die in La Junquera rondlopen. Juist mensen uit de stedelijke omgeving lijken gecharmeerd van kleinschalige landbouw. Als de familie van Schoonhoven een weekend uit Nederland over is om het verlovingsfeest van het jonge stel te vieren, helpen ze met zijn allen mee om de koeien te verplaatsen; te paard. Alfonsos vader galoppeert met een cowboyhoed voorbij om een uit de rij weglopende koe het juiste hek door te sturen.
Volgens Schoonhoven was hij niet meteen enthousiast over Alfonsos plannen. Maar dat is nu anders, vertelt hij even later rustig als hij van zijn paard is afgestegen. De veranderingen die zijn zoon doorvoert, vindt hij inmiddels wel best. Zelfs een beetje komisch, aan zijn geamuseerde gezicht te zien. Laatst kwamen ze hier ploegen met een paard en wagen, vertelt hij met een lachje. Echt terug naar de oudheid!
Een mening over dit artikel? Reageer op onze Twitter, Facebook, Instagram of LinkedIn. Een opinieartikel is ook van harte welkom. Mail dan even met de redactie (redactie@vork.org). Geïnteresseerd in de andere artikelen van VORK? Word abonnee, vraag een gratis proefnummer aan en schrijf je in voor de tweewekelijkse Vork-nieuwsbrief. Student? Wellicht is het speciale studentenabonnement dan iets voor jou.
Tekst: Katja Keuchenius Beeld: Gabriela Hengeveld