Biologische landbouw versterkt klimaatverandering
De landbouw levert een bijdrage aan de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen en iedereen beseft, boeren inclusief, dat ze een rol spelen bij de inspanningen om de uitstoot te verminderen. In Nederland loopt de landbouw zelfs voorop als het gaat om het terugdringen van broeikasgassen; al komt dit in de politieke opinie weinig naar voren. De Nederlandse politiek ziet graag de landbouw veranderen in kringloop of nog liever naar biologische landbouw om alle milieu- en klimaatproblemen te tackelen. Of dat verstandig is, lijkt met de nieuwe Britse studie van de Cranfield universiteit en de Koninklijke landbouwuniversiteit in Cirencester twijfelachtig. De onderzoekers beweren juist dat deze vorm van landbouw eerder een nadelig effect op het klimaat heeft.
Tekorten in voedselproductie
Natuurlijk is hun conclusie niet opzienbarend, want dit is al veel vaker beweerd, maar dit is een van de eerste onderzoeken, die daadwerkelijk en diepgaand heeft onderzocht wat de klimaateffecten zijn van biologische landbouw versus conventionele landbouwmethoden. De onderzoekers analyseerden de gevolgen van een 100 procent verschuiving naar biologische voedselproductie in Engeland en Wales op de netto broeikasgasuitstoot aan de hand van een levenscyclusanalyse. De biologische landbouw kan volgens de onderzoekers weliswaar op een positieve manier bijdragen aan het klimaat door een verminderd gebruik van grondstoffen door kringloop en een verhoogde koolstofvastlegging in de bodem, maar tegelijkertijd wordt de emissie verhoogd door een grotere voedselproductie elders om de lagere organische opbrengsten te compenseren. Ze voorspelden grote tekorten in de productie van de meeste landbouwproducten ten opzichte van conventionele landbouw.
Directe broeikasgasemissies worden weliswaar verminderd door de biologische landbouw, maar wanneer rekening wordt gehouden met een toename van het landgebruik in andere landen om tekorten van het binnenlandse aanbod te compenseren, zijn de netto-emissies groter. Een verbeterde koolstofvastlegging in de bodem kan slechts een klein deel van de hogere overzeese emissies compenseren, aldus de onderzoekers. Ze denken dat een verandering naar biologische productie zou leiden tot een daling van de uitstoot van ongeveer 20 procent voor gewassen en ongeveer 4 procent voor vee voor het Verenigd Koninkrijk. Maar de studie voorspelt echter een aanzienlijke daling van de voedselproductie, met ongeveer 40 procent in vergelijking met de gangbare landbouw.
Meer landbouwgrond nodig
De betrokken wetenschappers zeggen dus dat de daling te wijten is aan een lagere gewasopbrengst en door de introductie van stikstofbindende peulvruchten in de vruchtwisseling, waardoor de hoeveelheid grond die beschikbaar voor voedselproductie is, wordt verminderd. Ook zouden gewassen als tarwe en gerst een aanzienlijke productiedaling laten zien. Wat betreft veehouderij zouden de aantallen schapen, varkens en runderen in het scenario toenemen, maar het vleesvolume zou dalen als gevolg van een lager karkasgewicht en langere afmestperioden in het kader van biologisch beheer.
Om aan de vraag naar voedsel te voldoen, zou het tekort volgens de studie daarom moeten worden aangevuld met importen. De onderzoekers gaan ervan uit dat een deel van deze invoer ook afkomstig zou moeten zijn van een veranderend landgebruik in het buitenland. Door de aanzienlijk lagere productiviteit in andere landen zou dit vijf keer de hoeveelheid land vergen, die momenteel in Engeland en Wales voor voedsel wordt gebruikt. Door grasland in het buitenland om te zetten in akkerbouw wordt ook de hoeveelheid koolstof die in de bodem wordt opgeslagen, nog eens verminderd. In het beste geval, met de minste bodemverandering, zijn deze totale emissies vergelijkbaar met die van de gangbare landbouw. Als echter de helft van het land wordt veranderd van grasland, dan zou de totale uitstoot van de Britse voedselproductie met 21 procent stijgen.
De onderzoekers schatten dat, als de biologische landbouw op grote schaal zou worden toegepast zonder enige verandering in de voeding, er bijna zes miljoen hectare extra land nodig zijn. Een groot deel daarvan zou uit Europa moeten komen. Dit heeft een bijbehorende impact op het milieu, waardoor mogelijk onnodige voedselkilometers en broeikasgasemissies aan onze voedselsystemen worden toegevoegd. Wat het effect voor heel Europa is, hebben ze niet geanalyseerd, maar het klinkt logisch dat als ook andere Europese landen ook overgaan op biologisch dat er een groot voedseltekort kan ontstaan.
Kritische kanttekeningen onderzoek
Biologische landbouw heeft wel aanzienlijke voordelen, erkennen de onderzoekers, zoals schonere lucht en water en een betere biodiversiteit. Maar critici van de studie vinden dat het onderzoek ervan uitgaat dat er geen verandering in het voedingspatroon van de mensen is. De veronderstellingen achter de conclusie van de studie dat er een netto toename van de uitstoot van broeikasgassen zal zijn, zijn volgens hen daarom fundamenteel onjuist. De studie gaat er namelijk vanuit dat er geen verandering in de voeding plaatsvindt, wat naar de mening van de critici duidelijk onhoudbaar is gezien de wereldwijde gezondheidscrisis in de voeding, en dat het grootste deel van de akkerbouw wordt gebruikt voor de overproductie van de verkeerde dingen, zoals veevoer, basisgewassen voor bewerkt voedsel en biobrandstoffen. De critici lijken net als tien jaar geleden bij de uitspraak van Aalt Dijkhuizen liever niet te luisteren naar wat nu feitelijk is onderbouwd.
De onderzoekers hebben op de kritiek gereageerd en stellen dat verandering van voedingspatroon niet het doel van dit onderzoek was. Dat biologisch voedsel op dit moment door een kleine groep wordt geconsumeerd en derhalve voor dit onderzoek niet relevant was. Of een ander dieet kan worden verstrekt door op hetzelfde landoppervlak biologische voedsel te produceren, is een onderwerp voor een totaal andere studie, pareren de onderzoekers.
Een mening over dit artikel? Reageer op onze Twitter, Facebook, Instagram of LinkedIn. Een opinieartikel is ook van harte welkom. Mail dan even met de redactie (redactie@vork.org). Geïnteresseerd in de andere artikelen van VORK? Word abonnee, vraag een gratis proefnummer aan en schrijf je in voor de tweewekelijkse Vork-nieuwsbrief. Student? Wellicht is het speciale studentenabonnement dan iets voor jou.
Tekst: Reinout Burgers Beeld: Pixabay