Hoe gezond is vlees eten?
Wie de schoen past trekke hem aan. Wat deze serie artikelen pas echt interessant maakt, is dat de bestaande voedingsrichtlijn voor vlees wetenschappelijk slecht onderbouwd is, schrijft Julia Belluz op Vox, de website met achtergronden bij het nieuws. Eerder al bepleitte Vork- medewerker Michiel Löwik voor terughoudendheid bij voedingsadviezen, gebaseerd op epidemiologisch onderzoek (Vork editie 2/2019). De aanleiding voor het artikel van Michiel was een commentaar van de fameuze statisticus John Ioannidis, waarin hij epidemiologen verwijt nogal gemakkelijk verbanden te leggen tussen sterfte en voedingsmiddelen. Dan kom je dus tot conclusies dat je je leven met twaalf jaar kunt verlengen als je twaalf hazelnoten per dag eet. Diezelfde Ioannidis is zeer te spreken over de serie artikelen in de Annals.
Rigoureuze aanpak
De onderzoekers onder leiding van Bradley Johnston van Dalhousie University in Canada zijn tamelijk rigoureus te werk gegaan. Ze hebben een groot aantal studies verzameld waarin onderzoek is gedaan naar de gezondheidseffecten, maar daarvan hebben ze alleen de meest betrouwbare gebruikt. Voor het vaststellen van die betrouwbaarheid gebruikten ze GRADE, een systeem dat al een jaar of tien in gebruik is om de kwaliteit van medisch-wetenschappelijk onderzoek te beoordelen. De afkorting staat voor Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation.
Op basis van die beoordeling werd een groot aantal studies niet meegenomen in het onderzoek, studies die vaak wel gebruikt zijn voor het opstellen van adviezen en richtlijnen om minder rood en bewerkt vlees te eten. Proefdierstudies bijvoorbeeld, omdat je diermodellen niet zomaar kunt vertalen naar de mens. Maar ook case-control studies, omdat er zoveel verschillen (confounding factors) zijn tussen mensen die veel en mensen die weinig of geen vlees eten, dat je eventuele gezondheidseffecten niet kunt toeschrijven aan vlees.
Uiteindelijk hebben de onderzoekers zich beperkt tot zogeheten cohortstudies, waarbij mensen over een langere periode worden gevolgd, en tot gerandomiseerde, gecontroleerde testen (RCTs, randomized control studies). De mensen worden hierbij willekeurig in twee groepen verdeeld, waarvan één een tijdlang vlees eet en de controlegroep niet. Zulke RCTs (de gouden standaard) zijn er niet zoveel in het voedingsonderzoek, omdat ze duur zijn en je mensen niet maandenlang aan een bepaald voedingsregime kunt onderwerpen.
Weinig of geen effect
Op basis van het meest betrouwbare onderzoek zagen de onderzoekers weinig of geen effect op de totale sterfte en op de sterfte door hart- en vaatziekten, kanker en diabetes type 2. Die resultaten zijn vervolgens voorgelegd aan een panel van merendeels experts en een paar leken. Zij kwamen tot de conclusie dat, als er al sprake is van een effect, het zo klein is, dat het niet opweegt tegen het genot van het eten van rood vlees, worst en spek.
Het panel heeft zijn conclusies neergelegd in een voedingsadvies dat er, zoals gezegd, op neer komt dat je voor je gezondheid je vleesconsumptie niet hoeft te verminderen. Een advies dat door het panel zelf wordt gekwalificeerd als weak recommendation, low-certainty evidence. Oftewel, zoals een van de onderzoekers zei: We weten gewoon niet wat de gezondheidseffecten zijn van het eten van rood en bewerkt vlees. Als je dat afweegt tegen het feit dat de meeste mensen graag vlees eten, dan is er geen reden om ze te adviseren om dat niet of minder te doen.
Zere been
Zoals gezegd was het advies tegen het zere been van een groot aantal voedingskundigen. Christopher Gardner van Stanford University zei waardering te hebben voor de nadruk van de onderzoekers op de kwaliteit van het onderzoek, maar vond dat die rigoureuze aanpak niet bruikbaar is als het gaat om levensstijl in dit geval eetpatroon. Met andere woorden: Je kunt voedingsrichtlijnen niet vergelijken met medicijnen of medische ingrepen, waar GRADE normaliter voor wordt gebruikt.
Frank Hu van de Harvard School of Public Health, pleitbezorgers van een voornamelijk plantaardig Mediterraan eetpatroon, reageerde met een verwijzing naar al het onderzoek, waaruit zou moeten blijken dat vleesconsumptie wel een negatief effect heeft op de gezondheid. Ironisch is dat zijn verwijzing naar een door Harvard uitgevoerd onderzoek naar de relatie tussen vleesconsumptie en hart- en vaatziekten juist een heel zwak verband laat zien. Ook de verwijzing naar de indertijd al omstreden evaluatie van het IARC is niet echt sterk.
Andere critici, zoals Marion Nestle, merken op dat je niet alleen vanwege de eventuele effecten op de gezondheid minder vlees zou moeten eten, maar ook om redenen van dierenwelzijn, milieu en biodiversiteit. Ook zij vindt dat de onderzoekers te streng zijn geweest door geen rekening te houden met dierexperimenteel onderzoek en case-control studies. Verder doet ze een beroep op het gezond verstand, maar dat is een gotspe als je, zoals de onderzoekers, op zoek bent naar het best mogelijke bewijs.
Ongemakkelijke conclusies
De onderzoekers zijn niet onder de indruk van de kritiek. Een van hen, Guyatt wordt geciteerd door Julia Belluz. Volgens hem is het doel om de regels van de wetenschap ook toe te passen op voedingsonderzoek. Why have one set of rules for judging [nutrition] and another set of rules for some other area? Als hij en zijn collegas hun aanpak voor andere voedingsvraagstukken blijven hanteren, zou dat weleens meer ongemakkelijke conclusies op kunnen leveren.
Een mening over dit artikel? Reageer op onze Twitter, Facebook, Instagram of LinkedIn. Een opinieartikel is ook van harte welkom. Mail dan even met de redactie (redactie@vork.org). Geïnteresseerd in de andere artikelen van VORK? Word abonnee, vraag een gratis proefnummer aan en schrijf je in voor de tweewekelijkse Vork-nieuwsbrief. Student? Wellicht is het speciale studentenabonnement dan iets voor jou.
Tekst: Joost van Kasteren Beeld: Pixabay