Voedselverspilling veel omvangrijker dan gedacht
Overgewicht is volgens de Italiaanse hoogleraar Mauro Serafini en zijn onderzoeksteam niet alleen een gezondheidsprobleem, maar ook een ecologisch probleem. Per regio maakten ze een schatting van het totale netto overgewicht op basis van de (BMI) Body Mass Index en gegevens over lengte van de bevolking. Vervolgens berekenden ze de dat de totale verspilling in de vorm van overtollig lichaamsgewicht overeenkomt met 140 miljard ton aan voedingsmiddelen. Dat is ruim honderd maal meer dan de directe jaarlijkse voedselverspilling die wordt geschat op 1,3 miljard ton.
Op basis van het aanbod aan voedingsmiddelen rekenden ze per land uit wat de ecologische kosten zijn van deze vorm van voedselverspilling. Dat deden ze met behulp van duizenden LCAs (levenscyclusanalyses). De grootste verspilling in kilos bestond uit fruit, groenten en bol- en knolgewassen, maar als je keek naar de energie-inhoud van de voedingsmiddelen dan waren het vooral vet- en zetmeelrijke voedingsmiddelen die bijdroegen aan het overgewicht.
EU grootste verspiller
Van alle regios blijkt de Europese Unie de grootste verspiller met 39,2 miljard ton aan voedsel dat is omgezet in overtollig lichaamsgewicht. Daarvan is 48,6 procent opgeslagen in mensen met overgewicht en 51,4 procent in mensen met obesitas (BMI > 30). Een goede tweede is de regio Noord-Amerika en Oceanië (NOA) met 32,5 miljard ton aan verspild voedsel. Daar is de verdeling 32,3 procent overgewicht en 67,7 procent obesitas, hetgeen erop wijst dat we in Europa toch iets minder obees zijn dan de NOA-bevolking.Onderaan vinden we, niet verwonderlijk, Afrika ten zuiden van de Sahara, waar slechts 5 miljard ton voedsel wordt verspild in de vorm van overgewicht (47,4 procent) en obesitas (52,6 procent)
De belangrijkste bronnen van overgewicht in de EU en Noord-Amerika en Oceanië (NOA) zijn zuivelproducten en eieren, gevolgd door alcoholische dranken. In de EU staan aardappelen op de derde plaats, terwijl die plek in NOA wordt ingenomen door vlees. In Afrika ten zuiden van de Sahara staan energierijke bol- en knolgewassen en granen op een nagenoeg gedeelde eerste en tweede plaats staan.
Ecologische gevolgen
Zoals gezegd is de voedselverspilling in de vorm van overgewicht niet alleen een gezondheids-, maar ook een milieuprobleem. Ook dat hebben de onderzoekers in kaart proberen te brengen. Zo zou de verspilling van water ruim 340 miljard kubieke meter zijn, ruim twintig keer het drinkwaterverbruik in Nederland. Het extra landgebruik bedraagt een kleine 400 miljoen hectare en dat is meer dan het totale landoppervlak van India.
Tenslotte zou totaal geaccumuleerd overgewicht hebben geleid tot een extra uitstoot van CO2 van 240 miljard ton ofwel 240 Gton, grofweg de hoeveelheid die de mensheid de afgelopen zeven jaar heeft uitgestoten door het verbranden van fossiele brandstoffen. De helft daarvan is afkomstig van de EU en Noord-Amerika en Oceanië.
Moeras aan aannames
Wordt het daarom tijd voor een campagne Afvallen voor het klimaat? Mwah! Bij lezing blijkt dat er een moeras aan aannames schuilt achter de zo exact ogende resultaten. Aannames waarbij je best de wenkbrauwen kunt fronsen. Zo kun je de nodige vraagtekens zetten bij de omrekening van overtollig lichaamsgewicht naar voedingsmiddelen en de omrekening van die voedingsmiddelen naar milieubelasting in de vorm van water- en landgebruik en CO2-uitstoot.
Opvallend is dat de onderzoekers ervan uit gaan dat je vanaf een BMI van 21,7 overgewicht hebt, terwijl we er in Nederland van uitgaan dat dat pas vanaf een BMI van 25 het geval is. Een goede verklaring voor dat verschil geven de onderzoekers niet. Behalve dan dat ze de Ideal BMI als maatstaf hanteren om Excess Body Fat vast te stellen. Waar nu ongeveer de helft van de Nederlandse volwassenen overgewicht heeft, zou dat bij de definitie van Serafini waarschijnlijk in de richting van de negentig procent gaan.
Ondanks die onzekerheden schromen Serafini en consorten niet om stevige conclusies te trekken. Ze zeggen dat ze hèt bewijs te hebben geleverd dat overgewicht en obesitas leiden tot een enorme voedselverspilling. De belangrijkste bron van deze vorm van voedselverspilling is volgens hen de productie en consumptie van dierlijke producten. Afslanken is dus volgens hen niet alleen goed voor de gezondheid, maar draagt ook bij aan het verminderen van de ecologische impact van een ongezond menu. Daarmee ondersteunen de onderzoekers naar eigen zeggen de aanbevelingen van de EAT Lancet Commissie in het rapport Food in the Anthropocene, inclusief de aanbeveling om veel minder vlees te eten.
Een mening over dit artikel? Reageer op onze Twitter, Facebook, Instagram of LinkedIn. Een opinieartikel is ook van harte welkom. Mail dan even met de redactie (redactie@agrio.org). Geïnteresseerd in de andere artikelen van VORK? Word abonnee, vraag een gratis proefnummer aan en schrijf je in voor de tweewekelijkse Vork-nieuwsbrief. Student? Wellicht is het speciale studentenabonnement dan iets voor jou.
Tekst: Joost van Kasteren Beeld: www.cgpgrey.com