Vlees als zondebok voor de klimaatverandering

Als reactie op het nieuwe IPCC-rapport kopten de media dat we minder vlees moeten eten om de klimaatverandering tot staan te brengen. Maar in dit rapport wordt nauwelijks over vleesminderen gerept. Dat de mens minder vlees moet gaan eten, is vooral de framing door ngos met een anti-vleesagenda en media die niet de moeite hebben genomen het rapport te lezen en de juiste uitleg te geven. De wereld moet het landgebruik en landbouwmethoden drastisch veranderen. Dat is wat het IPCC-rapport in heel veel woorden zegt.

Het blijft opmerkelijk dat, als het om landbouw en klimaat gaat, vlees telkens aangehaald wordt als de grote bossdoener. Gedegen wetenschappelijke rapporten, die een genuanceerder beeld geven van CO2-voetafdruk van vlees, worden stelselmatig genegeerd. Wat in de Nederlandse media ook wordt genegeerd, is het feit dat ons land voorop loopt als het gaat om landbouw en duurzaamheid. Onze CO2-voetafdruk van vlees behoort tot de laagste ter wereld. Dat geldt voor rundvlees, maar vooral voor varkensvlees en nog meer voor pluimveevlees. Wat men hopelijk gemakshalve en niet bewust negeert, is dat de voedingswaarde en verteerbaarheid van vlees zoveel hoger (caseïne) en beter is dan plantaardig. Van plantaardig voedsel moet men aanzienlijk meer grammen eten om dierlijke eiwitten te compenseren. Dat geeft een positiever beeld van de voetafdruk van vlees per calorie of daadwerkelijk verteerde voedingsstoffen. (Louise Bruun Werner). Zo scoort melk twee keer beter dan sojadrank en varkensvlees doet nauwelijks onder voor broccoli of wortelen. Van alle dierlijke producten hebben eieren de beste Nutrient Density of Climate Impact (NDCI).

Go vegan to save the world

Een beter NDCI neemt niet weg dat vlees per kilogram in vergelijking met plantaardige producten als bonen en granen nog steeds een grotere CO2 voetprint heeft en dat het geen kwaad kan om naar de vleesconsumptie te kijken. Maar om vlees als de grootste zondebok voor de klimaatverandering aan te wijzen, zoals de Engelse wetenschapper Joseph Poore, is buiten elk realistische proporties. Poore stelt zonder blikken of blozen dat Avoiding meat and dairy is single biggest way to reduce your impact on Earth (Het vermijden van vlees en zuivel is de 'grootste manier' om de impact op de aarde te verminderen). Hij is één van de vele co-auteurs van het IPCC-rapport, dat vorige week openbaar werd gemaakt, en gezien zijn duidelijke uitspraak moet hij er een veganistische levensstijl op na houden.

Bewuste framing

Klimaat & landbouw is een ingewikkeld onderwerp en het is begrijpelijk dat de meeste journalisten en burgers een rapport over dit onderwerp lastig kunnen doorgronden; laat staan een evenwichtige mening kunnen formuleren. Dat er dan minder goed onderbouwde meningen en berichten in de media en op social media gepubliceerd worden, is nog iets dat in het licht van de complexiteit min of meer geaccepteerd kan worden. Het is echter opmerkelijk en misschien wel bedenkelijk dat als het IPCC een belangrijk rapport over het klimaat en grondgebruik presenteert en geen woord rept over een vermindering van het vleesgebruik, ineens vlees toch weer als belangrijkste factor in de media en op social media naar voren wordt geschoven. Dan is dit een bewuste daad van framing. Het geeft de indruk dat de anti-veehouderijlobby al voordat het IPCC-rapport naar buiten kwam het concept was al naar buiten gelekt - de publieke opinie heeft bewerkt en ingefluisterd dat verandering van grondgebruik en landbouwmethodes direct betekent 'stoppen met vleeseten'. Greenpeace schrijft bijvoorbeeld: Door de hoeveelheid vlees en zuivel die we produceren en eten te verminderen, vermindert de hoeveelheid bos die worden omgezet in landbouwgrond. Een reductie van de wereldwijde vleesconsumptie met 50 procent in de komende 30 jaar waarbij Europa en Noord-Amerika door hun hoge huidige consumptie nog meer zullen moeten minderen is cruciaal om de klimaatcrisis te bestrijden

Aanpassen landgebruik

Deze conclusie verbindt het IPCC niet aan zijn eigen rapport. Het stelt dat de manier waarop wereldwijd het land gebruikt wordt, moet worden aangepast. Als deze zaken niet veranderen, kan dat volgens de klimaatorganisatie verstrekkende gevolgen hebben voor de klimaatverandering en ook de voedselzekerheid. Verder ziet het IPCC dat tussen 2007 en 2016 de landbouw, bosbouw en ander landgebruik zorgden voor 23 procent van de menselijke uitstoot van broeikasgassen. In diezelfde periode absorbeerde het land bijna een derde van alle broeikasgassen uit fossiele brandstoffen en de industrie. Maar als land wereldwijd verder degradeert en erodeert, kan de grond minder CO2 opnemen en dat versterkt klimaatverandering. Het IPCC pleit daarom voor een gecoördineerde brede aanpak voor duurzamer landgebruik om een weerbaarder voedselsysteem te realiseren. Op dit moment worden in sommige regios al de goede technieken gebruikt, maar die moeten opgeschaald worden en gebruikt worden op plaatsen waar dat nu niet gebeurt. Hoewel het rapport niet over consumptie van voedselsoorten schrijft, stelt het wel dat ongeveer een derde van al het geproduceerde voedsel verloren gaat of wordt weggegooid. Het beperken van voedselverspilling zorgt voor minder broeikasgasuitstoot en meer voedselzekerheid. De voedselverspilling in de Europese Unie is 170 miljoen ton CO2-uitstoot. Dat is ongeveer gelijk aan de totale CO2-uitstoot van Nederland.

Verkeerde weg

Het IPCC vertelt dus een ander verhaal dan de krantenkoppen aangeven. Dat is overigens niet alleen in Nederland gebeurt, maar wereldwijd. In artikel op Porknews maakt de landbouwdeskundige Frank Mitloehner met Universiteit van Californië zich boos over de mediadekking van het rapport. Ook hij vindt dat het IPCC-rapport zich op landgebruik en verandering van landgebruik concentreert en de consumenten niet vertelt om minder vlees te eten. "Het IPCC zegt dat we onze landbouwpraktijken moeten aanpassen. We moeten wereldwijd duurzamer zijn in hoe we voedsel verbouwen en daar ben ik het volledig mee eens," zegt Mitloehner. "Er zijn bepaalde vormen van landgebruik die niet duurzaam zijn. We moeten dus nadenken over hoe we ons werk beter kunnen doen. Waar ik het niet eens ben met de berichtgeving die zegt: We moeten veranderen wat we eten om de klimaatverandering te beteugelen. Daarmee zetten de media en ngos ons op de verkeerde weg naar oplossingen.

Misleiding consument

Door zich te concentreren op het eten van minder vlees, worden consumenten misleid over wat er werkelijk aan de uitstoot van broeikasgassen wordt toegeschreven. Mitloehner: "Als je een jaar lang zou overstappen van een omnivoordieet naar een veganistisch dieet, dan zou dat de helft van het effect zijn van één vlucht van de Verenigde Staten naar Europa met betrekking tot de CO2-uitstoot. Wat ik hier zeg, is niet dat er geen impact is, er is zeker een impact, maar het zijn de andere keuzes in het dagelijks leven die veel schadelijker zijn voor het milieu. Het eten van minder vlees is nu een soort Blijf uit de Gevangenis-vrijkaart geworden als het gaat om het verlagen van de impact op de klimaatverandering.

Aangezien de media blijven melden dat het IPCC wil dat consumenten minder vlees eten, vindt de Amerikaanse wetenschapper dat de landbouw actief moet reageren op dit onderwerp door juist aan te geven dat niet de landbouw het probleem is, maar eigenlijk de oplossing. "De landbouw produceert niet alleen al het voedsel dat we eten, ze is naast bosbouw ook een van de enige sectoren van de samenleving die daadwerkelijk koolstof kunnen vastleggen, of die de uitstoot van broeikasgassen kunnen verminderen."

Een mening over dit artikel? Reageer op onze Twitter, Facebook, Instagram of LinkedIn. Een opinieartikel is ook van harte welkom. Mail dan even met de redactie (redactie@agrio.org). Geïnteresseerd in de andere artikelen van VORK? Word abonnee, vraag een gratis proefnummer aan en schrijf je in voor de tweewekelijkse Vork-nieuwsbrief. Student? Wellicht is het speciale studentenabonnement dan iets voor jou.

Tekst: Reinout Burgers Beeld: Public Domain Files