De nieuwste Vork: Van Kringlooplandbouw tot voedingsadvies en dilemma vleesvervangers
Voorwoord: In de overgang Ook landbouw, voeding en natuurbeheer themas waar we hier regelmatig ons licht over laten schijnen zijn in de overgang. Dat leidt tot veel onzekerheid, zeker als activistische hoogleraren en politici roepen dat het allemaal anders moet. Zo beweerde Jan Rotmans, hoogleraar Transitiekunde tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer, dat een fors deel van de boerenbedrijven zal sneuvelen in de transitie, omdat er nog nooit een transitie is geweest die geen pijn deed. Nu zegt Rotmans wel vaker wat, maar het beeld dat hij ophangt van een transitie als een langdurige ontwrichting van de samenleving, spreekt meer mensen aan. We zien het terug bij de klimaatspijbelaars die oprecht bang zijn dat de wereld over twaalf jaar vergaat, als we niets doen aan de uitstoot van CO2. We zien het ook bij de opstellers van het IPBES-rapport, die menen dat de hele samenleving op de schop moet en wel snel om nog iets te redden van de biodiversiteit. Oprechte bezorgdheid, maar je kunt er wel wat kanttekeningen bij plaatsen. De eerste is dat de wereld niet meteen vergaat door klimaatverandering en verlies van biodiversiteit. Het is geen asteroïde die op de aarde afstormt en alles in één klap vernietigt. Ted Nordhaus van de Amerikaanse denktank The Breakthrough Institute vergelijkt het liever met diabetes van de planeet. Diabetes is niet goedaardig, je kunt eraan overlijden. Je kunt ook maatregelen nemen om de effecten tegen te gaan, maar je leven zal nooit meer hetzelfde zijn als voor de diagnose.De tweede kanttekening is dat angst een slechte raadgever is. Zo zegt Rotmans in het Reformatorisch Dagblad dat het weliswaar typisch Nederlands is om naar draagvlak te zoeken, maar dat gaat niet bij transities. Je kunt je afvragen of draagvlak typisch Nederlands is. Ik denk dat je in elke democratie op zoek moet naar draagvlak en zelfs een dictator kan niet helemaal zonder. Zonder draagvlak gaat het niet lukken. Ook voor een transitie moet je de mensen meekrijgen op straffe van gele hesjes en stemmenverlies. 'Transities vragen veel van mensen' Voor dit nummer heb ik Katrien Termeer geïnterviewd, hoogleraar bestuurskunde aan de WUR. In de Tweede Kamer heeft ze gepleit voor een transitie in kleine stappen (small wins), omdat dat de enige manier is om mensen mee te krijgen. Transities vragen veel van mensen en maatschappelijke instituties en dat heeft tijd nodig. Daarbij moet je eerder denken aan een generatie, 30-35 jaar, dan aan het magische 2030 waarbij we nog minder dan 12 jaar te gaan hebben.Onder tijdsdruk gaan we ook op zoek naar snelle oplossingen, hetzij in de vorm van drastische veranderingen in levensstijl, hetzij in de vorm van disruptive technologies; ontwrichtende technologieën. Los van de vraag of die ontwrichtende technologieën hun beloften wel waar kunnen maken, benemen ze ons vaak ook het zicht op simpeler oplossingen. Een mooi voorbeeld zijn de technologisch geavanceerde vleesvervangers, waarover Reinout Burgers schrijft (pag. 32 en 58). Alle aandacht voor fake burgers met Hollywoodbloed beneemt het zicht op een simpeler oplossing om vlees te minderen, zoals wat vaker erwten of andere peulvruchten op tafel zetten. Dat kan zelfs in de vorm van een burger, zij het zonder bloed. 'Geen instant oplossingen op weg naar duurzame ontwikkeling' Ook disruptieve technologieën uit de alternatieve hoek, zoals de overgang naar meerjarige gewassen waarover Ellen Mangnus schrijft (pag. 46) of de regeneratieve landbouw waarover Katja Keuchenius een mooie reportage maakte (pag. 24), zijn niet de instant oplossing waar de protagonisten ze voor houden, maar stappen mogelijk zijpaden op de weg van duurzame ontwikkeling. Ook tijdens de overgang is er behoefte aan reflectie. Volgens Rudy Rabbinge kunnen en moeten universiteiten, en dan met name de WUR met zijn focus op de relatie tussen mens en omgeving, daar een belangrijke rol in spelen. Voorwaarde is wel ik zeg het maar even in mijn eigen woorden dat ze de resultaten van onderzoek niet over de schutting de samenleving ingooien, al dan niet begeleid door ronkende persberichten. Een vierde generatie universiteit, zoals Rabbinge het noemt, denkt ook mee over de maatschappelijke inbedding in de vorm van nieuwe maatschappelijke instituties en verhalen. Zodat de overgang uiteindelijk zonder al te veel schokken verloopt. Joost van Kasteren Hoofdredacteur Vork Vork editie 2 jaargang 6 Interview met Katrien Termeer: Transitie kringlooplandbouw: kleine stappen, sneller thuis Achtergrond Van plant naar plee, maar niet retour Maakt regeneratieve landbouw boeren weer hip? Margarine en vleesvervangers: een wereld van verschil Zorgen om cocktails bestrijdingsmiddelen Meerjarige gewassen komen nauwelijks van de grond Dromen over een goede beloning voor biodiversiteitsherstel Bloemen op je bord Kunstmest en dierlijke mest zijn allebei hard nodig Zijn voedingsadviezen waardeloos? Rubrieken Knipoog: Instagrammable foodfoto Tussen Veld en Vork: Voorbij de mythe van Beyond Meat Jaap Keijer op de schouders van Gerrit Grijns Essay: Rudy Rabbinge over de Vierde generatie universiteit Columns Geloof in de kracht van innovatie, column Joris Relaes; Boxtel, column van Hidde Boersma Hoezo consensus, column van Liesbeth Smit Boekbespreking Putting on the dog Geïnteresseerd in de artikelen van VORK? Word <a href="https://www.vork.org/vork-ontvangen/">abonnee</a>, vraag een <a href="https://www.vork.org/vork-ontvangen/">gratis proefnummer</a> aan en schrijf je in voor de tweewekelijkse Vork-nieuwsbrief. Student? Wellicht is het <a href="https://www.vork.org/student/">speciale studentenabonnement</a> dan iets voor jou. Een mening over dit artikel? Reageer op onze Twitter, Facebook, Instagram of LinkedIn. Een opinieartikel is ook van harte welkom. Mail dan even met de redactie (redactie@agrio.org).