Fabrieksvoedsel nog meer onder vuur
Een paar maanden geleden berichtten we al over een degelijke interventiestudie onder twintig volwassen waaruit bleek dat je meer eet van ultrabewerkt voedsel en waardoor je bijna een kilo aankomt in veertien dagen. De studie zat goed in elkaar met twee keer tien proefpersonen die onder gecontroleerde omstandigheden veertien dagen lang een menu met ultrabewerkt dan wel nauwelijks bewerkt voedsel aten.
Voortijdig overlijden
Eind mei publiceerde het British Medical Journal de resultaten van twee epidemiologische studies waarin een verband wordt aangetoond tussen het eten van ultrabewerkt voedsel en vroegtijdig overlijden. Volgens de zogeheten NOVA-indeling wordt de mate van bewerking geclassificeerd in vier groepen, variërend van nagenoeg onbewerkt (fruit, eieren, vlees, bladgroenten) tot ultrabewerkt (zoetige of hartige verpakte snacks, kant-en-klaarmaaltijden en instant soepen en sauzen).
Het eerste onderzoek, uitgevoerd in Frankrijk laat zien dat de kans op voortijdig overlijden door een hartaanval of beroerte toeneemt naarmate je meer ultrabewerkt voedsel consumeert. Mensen die veel ultrabewerkt voedsel aten hadden een 10 tot 12 procent hogere kans op overlijden dan mensen die weinig ultrabewerkt voedsel aten.
Uit het tweede onderzoek, dat is uitgevoerd in Spanje, bleek dat de mensen die meer dan vier porties per dag aan ultrabewerkt voedsel aten, zelfs een 50 procent hogere kans hebben om te overlijden aan allerlei oorzaken dan mensen die minder dan twee porties per dag eten. Met elke portie meer per dag, zo schrijven de onderzoekers, neemt de kans op overlijden toe met 18 procent.
Zowel in het Franse als in het Spaanse onderzoek is gecorrigeerd voor aantal calorieen die de deelnemers naar binnen werkten. Anders dan bij het eerdergenoemde interventie-onderzoek zijn de effecten van ultrabewerkt voedsel dus niet te wijten aan het feit dat mensen meer zijn gaan eten.
Allergie
In het bijbehorende Editorial van het British Medical Journal stellen Mark Lawrence en Philip Baker dat ook bekende risicofactoren, zoals teveel vet en suiker en te weinig vezels, het verschil in overlijdensrisico niet kunnen verklaren. Zij denken aan een factor X. Fysische of chemische veranderingen die ontstaan door bewerking en invloed zouden hebben op het microbioom van de mens: de micro-organismen in de darmen.
Een aanwijzing daarvoor zou de relatie kunnen zijn tussen ultrabewerkt voedsel en het ontstaan van voedselallergie bij kinderen. Onderzoekers van de Universiteit van Napels Federico II presenteerden hun resultaten tijdens de jaarlijkse conferentie van de ESPGHAN (European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition) die eind vorige week in Glagow werd gehouden. Een publicatie is er (nog) niet.
Ze deden onderzoek bij 61 kinderen in de leeftijd van 6 tot 12 jaar en zagen een duidelijke relatie tussen de consumptie van junk food en gehaltes aan zogeheten AGEs (advanced glycation end products) bij kinderen met een voedselallergie. AGEs zijn versuikerde eiwitten en vetten die van nature in het lichaam ontstaan bij het ouder worden. Ze kunnen ook ontstaan bij het bewerken van voedingsmiddelen. Vooral door hittebehandeling in aanwezigheid van suiker. Ze worden ervan verdacht bij te dragen aan chronische ziekten zoals diabetes en artritis. En nu dus ook voedselallergie.
Onbetrouwbaar
Tellen we alles bij elkaar op dan zijn er aanwijzingen (geen bewijzen) op basis van epidemiologisch onderzoek dat de consumptie van veel ultrabewerkt voedsel effect heeft op de gezondheid. Een mogelijk biologisch mechanisme is de vorming van hitte-producten tijdens bewerking (AGEs) en hun invloed op het microbioom. Eerdergenoemde Mark Lawrence pleitte daarom voor het vermelden van de mate van bewerking op de verpakking, maar gezien de onzekerheden is het daarvoor nog rijkelijk vroeg.
Op de eerste plaats is voedingsepidemiologisch onderzoek - zeker op basis van zelf ingevulde vragenlijsten - niet erg betrouwbaar. Voor het komende nummer van de gedrukte versie van Vork heeft Michel Löwik daar een mooi verhaal over geschreven. Eind juni valt het in de bus. Op de tweede plaats ging het onderzoek naar voedselallergie over betrekkelijk weinig kinderen - 60 in totaal, waarvan een derde met een voedselallergie. Met zulke kleine aantallen is het moeilijk om algemene conclusies te trekken.
Los daarvan is de rol van de AGEs op het microbioom nog tamelijk speculatief evenals het verband tussen deze stoffen en hart- en vaatziekten. Voorlopig is er dus nog geen reden om alle zoete en zoute snacks, soepen, sauzen, kant-en-klaarmaaltijden en cornflakes in de afvalbak te gooien. Wel een aanmoediging om vaker met verse producten te koken. Maar dat wisten we al.
Een mening over dit artikel? Reageer op onze Twitter, Facebook, Instagram of LinkedIn. Een opinieartikel is ook van harte welkom. Mail dan even met de redactie (redactie@agrio.org). Geïnteresseerd in de andere artikelen van VORK? Word abonnee, vraag een gratis proefnummer aan en schrijf je in voor de tweewekelijkse Vork-nieuwsbrief. Student? Wellicht is het speciale studentenabonnement dan iets voor jou.
Tekst: Joost van Kasteren Beeld: NVWA