Oeroud verteringsmechanisme helpt tegen voedselverspilling
Het verminderen van voedselverspilling zou een hogere prioriteit moeten hebben. Per huishouden lijkt voedselverspilling weliswaar marginaal, maar op nationaal- en wereldniveau krijgen de verspillingscijfers ineens een hele andere dimensie. Wereldwijd zorgt de voedselverspilling voor zon 4,4 Gton aan CO2-equivalenten op een totale menselijke uitstoot van 36 Gton. Evenwel broeikasgassen als de uitstoot van een kwart van alle autos. Jaarlijks wordt er voor een bedrag van 5 miljard euro aan voedsel weggegooid. Nog een feitje: ongeveer de helft van alle geoogste groente en fruit gaat verloren. Dat zijn 3.700.000.000.000 appels per jaar. In Nederland verspilt men 13 procent van het voedsel. Het meest verspilde voedsel in Nederland is brood (22 procent van al het brood wordt verspild), gevolgd door zuivel (17 procent), groente (14 procent), fruit (12 procent) en vlees (7 procent).
Vertrouwen in oerfysiologie
Een groot gedeelte van dat verspilde voedsel is voor de mens echter nog prima te eten. Een appel met een rotte plek, een te bruine banaan of oude melk verdwijnt al snel in de afvalbak. Niet omdat de mens het niet lust, maar vooral uit voorzorg en angst voor voedselvergiftiging. Die angst kan nu gewoon van tafel geveegd worden. We kunnen voedsel verwerken voorbij de meeste houdbaarheidsdata. Het blijkt namelijk dat het menselijk lichaam bestand is tegen voedsel dat enigszins verrot en gefermenteerd is. Onze menselijke voorouders hadden lichaams- en verteringsmechanismen die hen in staat stelden om niet zo vers voedsel te eten. Die eigenschap heeft de moderne mens ook en door op onze oerfysiologie te vertrouwen, kunnen we meer voedsel eten en minder weggooien.
Onderzoekers van de Universiteit van Leipzig hebben ontdekt dat mensen en mensapen een receptor op hun cellen hebben die metabolieten van bacteriën, die vaak voorkomen in gefermenteerd voedsel, detecteert en de beweging van immuuncellen activeert. Bacteriën in gefermenteerd voedsel geven een signaal af aan het menselijk immuunsysteem, wat de voordelen voor de gezondheid verklaart. Het vermogen om bacteriën te detecteren kan de menselijke voorouders in staat hebben gesteld om niet zo kieskeurig te zijn. Het onderzoek is recentelijk in PLOS Genetics gepubliceerd.
Hydroxycarbonzuurreceptoren
De Duitse wetenschappers stuitte per toeval op hoe melkzuurbacteriën met ons lichaam in wisselwerking staan. Aanvankelijk deden de onderzoekers onderzoek naar eiwitten aan het oppervlak van cellen die hydroxycarbonzuurreceptoren (HCA) worden genoemd. De meeste dieren hebben slechts twee soorten van deze receptor, maar mensen en mensapen hebben er drie. De onderzoekers ontdekten dat een door melkzuurbacteriën geproduceerde metaboliet, D-fenyllactisch zuur, zich sterk bindt aan de derde HCA-receptor en het immuunsysteem hun aanwezigheid signaleert. De onderzoekers vermoeden dat de derde HCA-receptor is ontstaan in een gemeenschappelijke voorouder van mensen en mensapen, en hen in staat stelden om voedsel te consumeren dat begint te rotten, zoals vruchten die van de grond worden opgepikt.
Kliekjesdag en gezonde rotte appels
De studie levert nieuwe inzichten op in de evolutionaire dynamiek tussen microben en hun menselijke gastheren en opent nieuwe onderzoeksrichtingen om de vele positieve effecten van het eten van gefermenteerd voedsel te begrijpen. De derde receptor heeft zeer waarschijnlijk een aantal gunstige en ontstekingsremmende effecten van melkzuurbacteriën en deze wetenschap kan als basis dienen voor de behandeling van ontstekingsziekten, menen de onderzoekers.
Maar het onderzoek kan ook helderheid en inzicht verschaffen in wat een mens wel of niet kan eten en in hoeverre voedsel nog veilig en eetbaar is als het verouderings- en verrottingsproces is begonnen. De Westerse maatschappij is nu zo welvarend geworden dat we voedsel eenvoudigweg kunnen weggooien en blind afgaan op de houdbaarheidsdatum. Wellicht dat de juiste informatie mensen weer de kennis biedt om voedsel niet te verspillen, maar te consumeren. Nog niet eens zo lang geleden was het een doodzonde om voedsel weg te gooien en behoorde kliekjesdag tot het normale weekmenu; werd een rotte plek uit de appel gesneden en maakte men van zure melk heerlijke fluitkaas. Deze ouderwetse en duurzame levensstijl wordt nu ondersteund door de wetenschap en kan dus als basis dienen voor vermindering van de voedselverspilling. Bovendien is het ook nog eens gezondheid.
Een mening over dit artikel? Reageer op onze Twitter, Facebook, Instagram of LinkedIn. Een opinieartikel is ook van harte welkom. Mail dan even met de redactie (redactie@agrio.org). Geïnteresseerd in de andere artikelen van VORK? Word abonnee of vraag een gratis proefnummer aan. Student? Wellicht is het speciale studentenabonnement dan iets voor jou.
Tekst en beeld: Reinout Burgers