Kippen en varkens sterven een euforische dood
De Nederlandse dierenarts krijgt de onderscheiding voor het ontwikkelen van de beslis-ondersteuner euthanasie. Anette van der Aa ontwikkelde de beslis-ondersteuner als een onderdeel van de oplossing die Anoxia aanbiedt aan varkenshouders. De beslis-ondersteuner euthanasie is een tool die varkenshouders gebruiken bij de beslissing om een zwak dier al of niet te euthanaseren. Van der Aa werkte voor de ontwikkeling van de beslis-ondersteuner nauw samen met betrokken partijen in de Nederlandse varkenshouderij. Naast veterinair/wetenschappelijke organisaties als de Universiteit Utrecht, CenSAS, KNMvD en VKON overlegde ze ook met andere stakeholders, zoals varkenshouderij-organisatie POV en individuele varkenshouders. In 2017 werd de beslis-ondersteuner in Nederland al uitgeroepen tot Het beste idee van varkensland. Anette van der Aa is in haar nopjes met de award. Deze erkenning, door een wereldwijde organisatie, laat zien dat het overal mogelijk is om het welzijn van dieren met praktische ondersteuning te verbeteren en moeilijke themas bespreekbaar te maken. Ik zie het als een aansporing aan alle dierenartsen om samen met veehouders het welzijn van de dieren te verbeteren. Mijn oproep aan collega-dierenartsen is daarom: dare to care.
Beroofd van zuurstof
Het Nederlandse bedrijf dat stikstof met schuimbellen ontwikkelde, heet toepasselijk Anoxia en dat betekent in Latijn totaal beroofd van zuurstof. Elk zoogdier dat geen zuurstof kan inademen, zal uiteindelijk door zuurstofgebrek doodgaan. Een dergelijke dood wordt veelal ervaren als een traumatische gebeurtenis, maar er zijn uitzonderingen. In de slachterijen wordt gebruikgemaakt van CO2 om de slachtvarkens te verdoven en vervolgens te doden. Hoewel deze methode als redelijk diervriendelijk wordt bestempeld, zijn er toch nog twijfels en kritiek omtrent het gebruik van CO2. Het gas zorgt namelijk voor een sterk prikkelende sensatie en de verdoving gaat ook gepaard met angstreacties. In feite nog steeds niet echt een humane methode om dieren te doden of verdoven. Stikstof gevangen in schuimbellen kent niet de nadelen van CO2 en is bijvoorbeeld toe te passen op een varkensbedrijf om niet levensvatbare biggen en zieke varkens te euthanaseren. Volgens Anoxia-oprichter Hanno Kiezebrink is de methode aanzienlijk diervriendelijker en past heel goed bij de letterlijke Griekse betekenis van euthanasie namelijk goede dood. Stikstof als euthanasiemiddel werkt goed en efficiënt. Er zijn geen nadere onderzoeken nodig voor de werking van stikstof omdat al veel bekend is over stikstof als euthanasiemiddel.
Pure stikstof
Op het bedrijf van Doppenberg is al vier jaar lang een soort praktijkproefbedrijf voor Anoxia. In een nis staat een grote grijze bak van kunststof. Dit is de euthanasiebox Ruim een meter hoog en breed en anderhalve meter lang. Boven de bak hangt een kast met alle regelapparatuur en ernaast staat een jerrycan met speciale zeepsop. Een pijpleiding gaat naar buiten waar een zestal stalen cilinders staat gevuld met stikstof. Doppenberg opent de regelkast en start met een sleutel het systeem. De pomp in de plastic bak begint zacht te zoemen. Er vormen zich grote schuimbellen op de bodem van de bak. Binnen een minuut is de hele bak gevuld met grote schuimbellen die gevuld zijn met pure stikstof. Het systeem is veilig om te gebruiken in de stal, zegt Kiezenbrink. Ooit wilden twee presentatoren van BNN proberen hoe het voelde om pure stikstof in te ademen. Het experiment ging bijna mis waardoor de andere presentator verschrikt afhaakte. Maar de presentator die de stikstof inademde, verklaarde dat hij een gelukzalig gevoel over zich heen had gekregen en dat het hallucinerende effect beter was dan drugs.
Diervriendelijke manier
Volgens de ervaring van varkenshouder Artin Doppenberg kan het als zeer diervriendelijk bestempeld worden. Maar hij was in de eerste instantie sceptisch Ik had de bak twee maanden in gebruik en merkte direct dat het een fijne, gemakkelijke en diervriendelijke manier was om de biggen te euthanaseren. Ik kan de biggetjes tot op het laatst nog een geluksgevoel' meegeven. Hierdoor euthanaseer ik de biggen ook veel eerder en dat komt het dierwelzijn ten goede. Bovendien kan ik me nu meer op de gezonde biggen focussen. Het loopt allemaal beter en wat voor mij absoluut fijn is: ik zie geen kansloze biggen meer en dat werkt plezierig. Euthanasie is nu door de stikstofschuimbox veel meer onderdeel van het bedrijfsplan. We maken één tot twee keer per week een rondje over het bedrijf en nemen de kansloze uitbehandelde dieren mee. Dan zet ik de machine aan en leg de dieren in het schuimgas. Binnen een minuut zijn ze overleden. Om er zeker van te zijn dat ze zijn gestorven, laten we ze volgens voorschrift nog minimaal tien minuten in de box liggen.
Een ander voordeel is dat de gezonde biggen vitaler worden met een betere start, omdat de kansloze dieren meteen na het werpen worden weggehaald. De overgebleven biggen krijgen daardoor meer biest en de infectiedruk wordt verlaagd, want de ziektemakers liggen niet meer in het kraamhok. Twijfelgevallen krijgen wel de kans om aan te sterken.
Dierenarts René Sol is ook positief over de stikstofschuimgasmethode. Het past bij een diervriendelijke veehouderij. Een varkenshouder bevordert het dierwelzijn door meteen te handelen en de kansloze dieren uit hun lijden te verlossen. Ik ben daarom zeer blij met een dergelijke humane methode. De zeugenhouder gaat zorgvuldiger werken en het kan zelfs uitval voorkomen, doordat hij meer focus heeft op zijn gezonde biggen en de zieke dieren meteen weghaalt. Ik hoef ook niet meer gebeld te worden voor een paar biggetjes. Ook voor ons is het euthanaseren geen prettige werkzaamheid.
Een mening over dit artikel? Reageer op onze Twitter, Facebook, Instagram of LinkedIn. Een opinieartikel is ook van harte welkom. Mail dan even met de redactie (redactie@agrio.org). Geïnteresseerd in de andere artikelen van VORK? Word abonnee of vraag een gratis proefnummer aan. Student? Wellicht is het speciale studentenabonnement dan iets voor jou.
Tekst: Reinout Burgers Beeld: Susan Rexwinkel