Bedoelde het Europese Hof toch wat anders dan iedereen denkt?
Deze week was ik een paar dagen in het Europese parlement waar de jaarlijkse Science Week werd gehouden, een week waarin wetenschappers hun onderzoek presenteren aan Europarlementariërs. Een van die wetenschappers is Ana Caño-Delgado van het centrum voor agro-genomics onderzoek van de Universiteit van Barcelona. Ze doet fundamenteel onderzoek naar de vraag hoe planten langdurige perioden van droogte overleven.
Oogstverlies door droogte
Op dit moment gaat wereldwijd zon veertig procent van de oogst verloren door droogte. Het probleem doet zich niet alleen voor in arme regios, maar ook in Europa, zoals boeren afgelopen zomer nog mochten ervaren. Als door klimaatverandering perioden van langdurige droogte zich vaker gaan voordoen, wordt ook onze voedselvoorziening afhankelijk van de beschikbaarheid van droogte-resistente gewassen.
Caño-Delgado kreeg onlangs een prestigieuze Europese beurs voor het verbeteren van de droogteresistentie van sorghum met behulp van gene editing (zie kader). Ze is er heel blij mee natuurlijk, maar vindt het tegelijkertijd vreemd dat ze twee miljoen euro heeft gekregen voor onderzoek dat onder de huidige regelgeving niet tot toepassing kan - of beter mag - leiden. En dat liet ze weten ook aan de aanwezige parlementariërs. Straks hebben we misschien droogteresistente gewassen, maar worden ze alleen geteeld in Amerika of China.
High of low technology
In de discussie bleek dat de vertegenwoordiger van de Groenen in het Europees parlement, de Duitser Martin Häusling weinig moest hebben van het gebruik van moderne genetische technieken voor voedselzekerheid. Bisher haben wir es ohne Gentechnik auch gut geschafft, zei hij. Verder vroeg hij zich af of boeren in ontwikkelingslanden wel zoveel baat hebben bij dit soort high technology. Waarschijnlijk hebben ze meer aan low technology die past bij hun manier van boeren, meende hij.
De Nederlander Jan Huitema was dat niet met hem eens. Volgens hem moeten we eens ophouden om agrariërs voor te schrijven hoe ze moeten boeren, maar het aan henzelf overlaten hoe ze doelen als meer biodiversiteit en minder milieu-impact willen realiseren. Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid moet niet middel- maar doelgericht zijn. Geef boeren de ruimte om naar eigen inzicht technologische en ecologische innovaties toe te passen om die doelen te bereiken.
Andere uitleg mogelijk
Daar hoort ook bij het gebruik van moderne genetische technieken in de plantenveredeling. En die weg is volgens Huitema nog niet afgesloten door de uitspraak van het Europese Hof. Die uitspraak bevat geen harde conclusie, althans niet zo hard als veel mensen denken. Het ging over de vraag of klassieke, ongerichte mutagenese met straling en chemicaliën onder de GMO-wetgeving valt, maar gezien de formulering kun je niet zomaar de conclusie trekken, dat ook gerichte mutagenese (gene editing) er onder valt.
Vrouwe Justitia heeft kortom gesproken, maar haar uitspraak vergt nog de nodige exegese. Mocht uit die nadere bestudering volgen dat gene editing alsnog onder de gmo-wetgeving blijkt te vallen, dan kunnen we, aldus Huitema, altijd nog de wetgeving aanpassen. Dat was indertijd ook de opzet. De regels zouden mee veranderen met ontwikkelingen in de wetenschap. De wet is al sinds 2001 niet meer veranderd, dus het wordt weleens tijd, gezien alle nieuwe ontwikkelingen.
Droogteresistentie zonder dwerggroei
Ana Caño-Delgado ontdekte nog niet zo lang geleden een groep stamcellen in de wortel van de zandraket, die reageren op een hormoonsignaal. Arabidopsis is de kamerplant van biotechnologen en stamcellen zijn cellen die nog niet gedifferentieerd zijn.
Onder invloed van dat hormoon ontwikkelen die stamcellen zich tot wortelcellen die zichzelf actief beschermen tegen uitdroging. Niet alleen dat, een bijkomend effect is dat het wortelstelsel zich aanpast, zodat het beter water opneemt.
Caño -Delgado: Het bijzondere was dat de droogteresistentie niet ten koste ging van de groei. Normaliter leidt droogte tot dwerggroei, want de plant wil energie sparen voor de zoektocht naar water. In dit geval echter bleven de planten doorgroeien tot hun normale omvang.
Omdat Arabidopsis volledig in kaart is gebracht, kon Caño -Delgado met haar groep nagaan welke genen verantwoordelijk zijn voor droogteresistentie. Interessant voor onderzoekers, maar zou je die techniek ook kunnen gebruiken om landbouwgewassen beter bestand te maken tegen langdurige periodes van droogte?
Haar keus viel op sorghum, een graangewas dat in Europa vooral wordt gebruikt als veevoer, maar elders in de wereld ook door mensen wordt gegeten in de vorm van pap of bier. Bijkomende voordeel is dat het genetisch wat minder ingewikkeld in elkaar zit dan andere granen.
Het idee is om de genen bij sorghum verantwoordelijk zijn voor droogte-resistentie zo te redigeren dat ze daadwerkelijk tot (over-)expressie komen. Daarvoor wil Caño -Delgado gene editing technieken gebruiken. Dezelfde technieken dus als die welke door het Europese Hof gelijk zijn gesteld aan genetische modificatie, waardoor toepassing stuit op een muur van bureaucratie.
Een mening over dit artikel? Reageer op onze Twitter, Facebook, Instagram en LinkedIn. Een opinieartikel is ook van harte welkom. Mail dan even met de redactie (redactie@agrio.org). Geïnteresseerd in de andere artikelen van VORK? Word abonnee of vraag een gratis proefnummer aan.
Tekst: Joost van Kasteren Beeld: Pisauikan