Steeds meer kritiek op duurzaam dieet

Er komt steeds meer kritiek los op het vorige week gepubliceerde rapport Food in the Anthropocene, van de EAT Foundation in samenwerking met het medisch tijdschrift The Lancet. Met name het advies om (veel) minder dierlijke eiwitten te consumeren, roept veel commentaar op. Niet alleen van de usual suspects, gelieerd aan veehouderij en vleesindustrie, maar ook van diëtisten en voedingskundigen.

Eerder schreven we al over de associatie van de EAT Foundation met de Noorse dierenactiviste Gunhilde Stordalen en via FRESH met de voedingsmultinationals. Op sociale media wordt die link breed uitgemeten, inclusief vakantiefotos van het steenrijke echtpaar Stordalen, waaruit blijkt dat ze hun privé-vliegtuig veelvuldig gebruiken om naar exclusieve oorden te vliegen. Altijd leuk, roddelen over de rijken, maar gelukkig wordt er ook wat meer inhoudelijke kritiek geleverd.

Slordigheden

Om te beginnen zitten er de nodige slordigheden in het rapport. Sara Place, senior onderzoeker bij de National Cattlemens Beef Association liet op twitter zien dat de literatuurverwijzingen in tekst niet altijd overeenkomen met de literatuurlijst. Slordigheid lijkt het, maar het roept volgens Place wel vragen op over de grondigheid van het peer review, de toets door collega-experts, en van de redactie van The Lancet.

Uitstoot

Ernstiger is haar verwijt dat de onderzoekers in ieder geval een referentie verkeerd interpreteren. In de tekst suggereren ze dat het betreffende artikel weergeeft wat de specifieke uitstoot per land is, terwijl het artikel zelf gaat over wereldwijde gemiddelden. Gevolg is dat de hoeveelheid broeikasgassen per kilo rundvlees veel te hoog wordt geschat. En dan hebben we nog maar niet over de vraag hoe die uitstoot wordt berekend, want daar kun je ook de nodige vraagtekens bij zetten.

Drie keer meer bonen

Dietiste Diana Rodgers zet in een blog de nodige vraagtekens bij het voorgestelde ideale dieet van de EAT/Lancet commissie. Ze richt haar pijlen vooral op het advies om vlees, kaas en eieren te vervangen door drie keer meer bonen en vier keer meer noten en zaden. In haar artikel haalt ze verschillende studies aan waaruit zou blijken dat er geen verschil in sterfte is tussen mensen die wel of geen vlees eten en dat vegetariërs gemiddeld minder gezond zijn dan vleeseters.

De suggestie dat vleeseters met hun gezondheid spelen is ook Georgia Ede een doorn in het oog. Ede is een arts, die zich mede door persoonlijke ervaringen heeft gespecialiseerd in voedingsadviezen. En dan met name adviezen gericht op een koolhydraatarm dieet, waarin vet en eiwitten de meeste calorieën leveren. Vlees is een belangrijk onderdeel van zon dieet, maar ondanks dat vooroordeel snijdt haar kritiek op het EATS/Lancet rapport wel hout.

Mythologie

Zo zijn veel van de eetadviezen in het rapport gebaseerd op epidemiologisch onderzoek. Niet verwonderlijk, want hoofdauteur Walter Willet dankt zijn faam aan dit type onderzoek. Volgens Georgia Ede is voedingsepidemiologie niet meer dan mythologie. Gegevens waarop epidemiologen zich baseren zijn meestal afkomstig van enquêtes en daarmee per definitie onbetrouwbaar. Ze wordt daarin overigens gesteund door de beroemde statisticus John Ioannidis, die eind vorig jaar stelde dat nutrition epidemiology is difficult to reconcile with good scientific principles.

Dubbelblind

Belangrijker nog is dat je met epidemiologisch onderzoek vrijwel nooit een oorzakelijk verband kunt aantonen. Zo is bijvoorbeeld het verband tussen het eten van rood vlees en kanker nooit onomstotelijk vastgesteld in een dubbelblind, gerandomiseerd onderzoek. Merkwaardig is dat dit type onderzoek wel wordt geeist voor gezondheidsclaims van voedingsmiddelen en niet voor richtlijnen, maar dat terzijde.

Tekorten

De vergaande vermindering van het aandeel dierlijke eiwitten in het menu leidt volgens Georgia Ede ook tot tekorten aan omgea-3 vetzuren, aan bepaalde aminozuren en aan diverse vitamines en mineralen, waaronder B12, ijzer en zink. Behalve vitamine B12 kun je die stoffen ook via planten binnenkrijgen, maar de vraag is hoeveel er dan daadwerkelijk wordt opgenomen. Vergeleken met omega-3 bijvoorbeeld wordt het plantaardige alternatief van alfa-linoleenzuur maar voor 10 procent opgenomen.

Belemmerende factoren

Voor veel mineralen geldt ook dat anti-nutritionele factoren in planten de opname belemmeren. Een bekend voorbeeld is fytinezuur dat als een stofzuiger zink, ijzer, calcium en magnesium aan zich bindt, Een andere is oxaalzuur dat ervoor zorgt in de woorden van Ede dat de ijzer in spinazie Popeys spieren niet bereikt. Aangezien circa twintig procent van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd kampt met ijzertekort is het volgens Ede een slecht idee om het aandeel vlees in het menu drastisch te verminderen.

Majeure component

Op de kritiek van Ede valt mogelijk wel wat af te dingen. De Amsterdamse voedingshoogleraar Jaap Seidell twitterde dat hij weinig of geen tekorten kon vaststellen in het dieet van EAT/The Lancet op basis van de eetmeter van het Voedingscentrum. Desondanks kun je je afvragen of het wel zon goed idee is om een majeure component in het eetpatroon zo drastisch te verminderen, als er nog zoveel vraagtekens zijn over het onderzoek en over het aanbevolen dieet.

Een mening over dit artikel? Reageer op onze Twitter, Facebook, Instagram en LinkedIn. Een opinieartikel is ook van harte welkom. Mail dan even met de redactie (redactie@agrio.org). Geïnteresseerd in de andere artikelen van VORK? Word abonnee of vraag een gratis proefnummer aan.

Tekst: Joost van Kasteren Beeld: Susan Rexwinkel