Zoutoorlog laait weer op

 

In dit artikel:

• Voedingsexperts hameren er al jaren op dat we minder keukenzout moeten eten dan de 10 - 12 gram die we gemiddeld consumeren;
• Teveel zout leidt tot een te hoge bloeddruk en daarmee toe een verhoogd risico op hart- en vaatziekten;
• Op basis van gegevens van 95.000 mensen in 18 landen concluderen onderzoekers dat de huidige zoutconsumptie - ondanks de hogere bloeddruk - juist beschermt tegen hart- en vaatziekten.

 

In 1540 kwam de stad Perugia in Umbrië in opstand tegen paus Paulus III, omdat hij het waagde om - tegen alle afspraken in - accijns op zout te heffen. De pauselijke legers maakten korte metten met de opstandelingen uit de Italiaanse regio, maar als stil protest bakten de Perugianen hun brood voortaan zonder zout.

 

De hele geschiedenis door zijn er oorlogen uitgevochten om zout, zelfs tot ver in de 19e eeuw toen Mexicanen en Amerikanen streden om toegang tot de zoutvlakten bij El Paso in Texas. De staat had zich eerder onafhankelijk verklaard van Mexico en was in 1845 toegetreden tot de Verenigde Staten.

 

De vroegere oorlogen en -opstanden hadden vooral te maken met schaarste aan zout, aan deze voor mensen essentiële voedingsstof. Tegenwoordig wordt er vooral gestreden over het teveel aan zout, meer specifiek over het feit dat we meer zout eten dan goed is voor onze gezondheid.

 

'Beperk zoutinname niet te veel'

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en ons eigen Voedingscentrum moeten we de zoutinname beperken tot 6 gram zout per dag. In de wetenschappelijke literatuur kijkt men vooral naar natrium als zijnde de boosdoener die de bloeddruk verhoogt en hart- en vaatziekten veroorzaakt. Omgerekend mogen we 2 gram natrium per dag consumeren.

 

In de praktijk is dat ruim twee keer zoveel, in de orde van een kleine 5 gram natrium per dag gemiddeld. Als we China buiten beschouwing laten - daar wordt relatief veel zout gegeten - dan zitten we op 3-5 gram natrium per dag. Nog steeds teveel dus, volgens de gezondheidsexperts.

 

Twee jaar geleden gooiden Andrew Mente en zijn medewerkers van de McMasters University in Canada de knuppel in het hoenderhok. Op basis van gegevens van 13.000 mensen in vijftig landen stelden zij vast dat het beperken van de zoutinname alleen effectief was bij mensen met een hoge bloeddruk. En dat een al te grote beperking van de zoutinname, tot het niveau aanbevolen door de WHO, kon leiden tot gezondheidsklachten. Ze publiceerden hun vondst in het wetenschappelijke tijdschrift The Lancet.

 

Pek en veren

Pek en veren waren hun deel. Volgens andere onderzoekers was hier sprake van bad science, die nooit gepubliceerd had mogen worden door een respectabel blad als The Lancet. De machtige American Heart Association beoordeelde de studie als not valid, ofwel van nul en generlei waarde. Mente en collegas leken de slag verloren te hebben, zoals eerder de inwoners van Perugia.

 

Tot vorige week, toen ze de resultaten van een tweede studie presenteerden, eveneens in The Lancet. Daarbij hebben ze zich gebaseerd op gegevens van de PURE-studie, een langlopende studie met 170.000 deelnemers in ruim twintig landen. Mente en collega's selecteerden tot 95.000 deelnemers in 18 landen met een gemiddelde leeftijd van vijftig jaar (35-70), die werden gevolgd voor een periode van gemiddeld acht jaar.

 

Zoals verwacht bleek de bloeddruk te stijgen met de zoutinname. Ook niet onverwacht was dat een hogere zoutinname was geassocieerd met een hoger aantal beroertes en infarcten.

 

Het bijzondere was dat die associatie zich voornamelijk beperkte tot China, waar mensen - zoals gezegd - erg veel zout gebruiken. Zo ligt de zoutconsumptie in Hongkong op zon 8 a 9 gram natrium per dag, ofwel 20 tot 22 gram zout. Dat vrouwen in Hongkong desondanks een gemiddelde levensverwachting hebben van meer 87 jaar duidt erop dat ze verder wel vrij gezond eten.

 

Een beetje zout lijkt prima

Wel onverwacht was het resultaat dat er bij lage zoutinname sprake was van een omgekeerde relatie tussen zout en sterfte. Anders gezegd: bij 4 à 5 gram natrium per dag  - het huidige gemiddelde, dus nog ruim boven de aanbevolen hoeveelheid - lijkt zout een beschermende werking te hebben. Ondanks de verhoogde bloeddruk.

 

Op die uitkomsten valt het nodige af te dingen. Logisch, want zo werkt de wetenschap. Zo wordt het natriumgehalte gemeten in de ochtendurine van de deelnemers en je kunt je afvragen of dat de beste maat is voor de feitelijke zoutinname. Ook is het onderzoek uitgevoerd onder deelnemers van voornamelijk Aziatische afkomt, waardoor het niet representatief hoeft te zijn voor andere bevolkingsgroepen.

 

Gegeven die onzekerheden is het volgens een drietal commentatoren in The Lancet nog veel te vroeg om de aanbevelingen over beperking van de zoutinname overboord te gooien. Wel is duidelijk dat de relatie tussen zoutinname en sterfte door hart- en vaatziekten niet lineair is. Hoe het dan wel zit? Ja, daar is een ander type studie voor nodig; een gerandomiseerd onderzoek waarbij verschillende groepen onder gecontroleerde omstandigheden met elkaar worden vergeleken.

 

Groente en fruit

Tot die tijd, en dat wordt ook nog eens bevestigd in de studie van Mente c.s., zou je zowel je smaakpapillen als de gezondheidsexperts tevreden kunnen stellen door wat meer te letten op de hoeveelheid kalium in je voeding. Niet perse door natriumzout te vervangen door kaliumzout, maar vooral door het eten van groenten en fruit die van nature kalium bevatten. Maar dat zouden we onderhand toch wel moeten weten.

 

Tekst: Joost van Kasteren Beeld: Wim van Gruisen

Een mening over dit artikel? Reageer op onze Twitter, Facebook, Instagram en LinkedIn. Een opinieartikel is ook van harte welkom. Mail dan even met de redactie.